Blog Allard van Gent

Er zijn onderwerpen waarover mensen het altijd oneens zullen blijven. Laatst zag ik weer een documentaire over het leven van Jezus van Nazareth, de man die geen enkel geschreven stuk heeft achtergelaten en waarover geen betrouwbare biografie bestaat. Een ander onderwerp waarover de meningen verdeeld zijn is het schilderij „Studie bij kaarslicht“ van…Vincent van Gogh? Dat is de hamvraag

Gaat het hier over een vervalsing of niet. Over het schilderij is erg veel te doen geweest. Na vele rustige jaren lijkt het erop dat de gemoederen binnenkort weer in beroering gebracht gaan worden. Het Nevada Museum of Art presenteert vanaf 13 april het inmiddels beroemde schilderij, dat 45 jaar lang niet in het openbaar te zien was.

Volgens museumwoordvoerster Rachel Milon wil het museum niet de echtheid van het legendarische schilderij opnieuw ter discussie stellen. De expositie wil alleen het schilderij laten zien, samen met de bijbehorende archiefstukken, brieven, foto’s en krantenartikels die erover verschenen zijn. „Deze unieke presentatie nodigt bezoekers en wetenschappers uit hun eigen conclusies te trekken.“ Een catalogus zal er niet zijn.

Het schilderij wordt wel een Goetz-van Gogh genoemd, omdat Hollywood producent en kunstverzamelaar William Goetz het eind jaren ’40 voor 60.000 Dollar kocht van de Amerikaanse kunsthandelaar Reeves Lewental, die het schilderijtje toevallig ergens in een bar in Frankrijk ontdekt zou hebben. Goetz hing zijn nieuwe aanwinst vol trots in de bibliotheek van zijn riante huis in Holmby Hills boven Los Angeles, naast de schilderijen van Monet, Renoir en Degas. De Nederlandse jurist Jacob-Baart de la Faille had de echtheid van het doek schriftelijk vastgelegd en er in het tijdschrift “Phoenix” zelfs een enthousiast artikel over geschreven. Toch nam her en der de twijfel over de echtheid van het schilderij toe.

De neef van Vincent van Gogh, Vincent Willem van Gogh, en de toenmalige directeur van het Stedelijk Museum in Amsterdam, Willem Sandberg, twijfelden in het openbaar aan de echtheid van het schilderij “Studie bij kaarslicht” (etude a la bougie). Het ontbreken van de accenten op de naam riep al bij veel mensen twijfel op, omdat Van Gogh erg precies werkte en de Franse taal uitstekend beheerste. William Goetz was natuurlijk “not amused”, want de twijfel van neef van Gogh en Sandberg werd breed uitgemeten in de media. Goetz vreesde dat hierdoor zijn schilderij enorm in waarde zou dalen. Hij dreigde als schadevergoeding de in bruikleen gegeven schilderijen van Vincent Willem van Gogh in het Metropolitan Museum in New York in beslag te laten nemen.

Het schilderij zorgde ook voor de nodige diplomatieke verwikkelingen. Om een einde aan alle ophef te maken werd er een compromis gesloten. Dat hield in, dat een speciaal comité een oordeel over het schilderij zou vellen. Hierin namen onder andere de bekende kunsthistorici George Stout en Alfred Barr jr. plaats. Na 19 uur beraad kwam het vierkoppige comité met het definitieve oordeel: “We zijn niet bereid het als een origineel werk van Vincent van Gogh te accepteren.”

De specialisten hadden tal van argumenten. De penseelstreken leken niet typisch en de ongebruikelijke verfkleuren waren op geen enkele ander schilderij van Vincent van Gogh terug te vinden. Ze vonden ook dat het schilderij opvallend veel aanwijzingen bevatte die naar Vincent van Gogh wezen. Daarnaast werd het eerder genoemde ontbreken van de accenttekens op de naam “ etude a la bougie” aangevoerd.

William Boetz stuurde zijn schilderij naar Nederland, waar enkele kunsthistorici de echtheid bevestigden. Daarna hing hij het werk demonstratief boven de open-haard in zijn woonkamer, waar eerder een belangrijk schilderij van Cézanne hing. Voor Homestorys liet hij zijn vrouw Edith in een prachtige blauwe jurk voor het schilderij poseren.

Het dubieuze schilderij verscheen nog twee keer in het openbaar; in het voorjaar van 1959 in een museum in San Francisco en in januari 1967 in de City National Bank in Los Angeles. Daarna verdween het doek. William Goetz stierf in 1969. Delen van zijn collectie werden een jaar na de dood van zijn vrouw bij Christie’s in New York geveild, maar de zogenaamde Van Gogh werd in de veilingcatalogus niet genoemd.

Nu, na 45 jaar afwezigheid, duikt het schilderij dus weer op en wel in het Nevada Museum of Art in Reno. Zoals ik in de inleiding al schreef benadrukt de museumwoordvoerster dat het er niet om gaat om weer een discussie in het leven te roepen. Maar de kans is groot dat er veel over gesproken gaat worden. Op 14 april zal namelijk de Nederlandse antropoloog dr. Henk Tromp in het museum in Nevada een lezing houden. Tromp is de schrijver van het boek “De strijd om de echte Vincent van Gogh. De kunstexpert als brenger van een onwelkome boodschap 1900-1970“,  dat in 2006 op de markt verscheen en later in het Engels als “A real van Gogh” in het buitenland veel succes oogstte. In dit boek gaat het over het schilderij, de wisselende status ervan en de politieke gevolgen.

Daarnaast geeft ook de gerenommeerde Amerikaanse restaurateur John Twiley acte de présence in Reno. Hij maakt op 12 april de resultaten bekend van natuurwetenschappelijk onderzoek met betrekking tot het schilderij: röntgenbeelden en infraroodopnamen, pigmentanalyses en onderzoek van het linnen. Het museum laat nu al weten dat er geen authenticiteit van het schilderij bewezen kon worden.

Toch is het interessant om te weten dat de erven van Goetz nog hun twijfels hebben. De familie hoopt nu na vele rustige jaren het debat omtrent “Studie bij kaarslicht” opnieuw aan te gaan en het schilderij indien nodig te verkopen. De familie wist namelijk niet meer wie ze in de kunstwereld nog konden vertrouwen. Een familielid van de familie Goetz is al jaren lang bevriend met de directeur van het Nevada Museum of Arts.

Bron: FAZ, 06.04.2013 “Studie bei Kerzenlicht”

13 april – 25 augustus
“A Real Van Gogh? An Unsolved Art World Mystery”
Nevada Museum of Art in Reno