Tot juni 2024 herinnert de tentoonstelling “Das Romanische Café im Berlin der 1920er Jahre” in het Berlijnse Europa Center aan een plek die nog steeds als geen ander het levendige culturele leven van het Berlijn in de jaren 1920 van de vorige eeuw belichaamt.
“Het Romanische Café is de wachtkamer van de talenten. Er zijn mensen die hier al twintig jaar, dag in dag uit, op talent wachten” schreef Erich Kästner in 1928.
Hij was niet de enige die zich in literaire zin aan het inmiddels legendarische koffiehuis wijdde, want Joseph Roth, Erich Kästner, Bertolt Brecht, Elias Canetti, Stefan Zweig, Franz Hesse, Else Lasker-Schüler en Mascha Kaléko en vele anderen behoorden tot de stamgasten.
Belangrijke ontmoetingsplaats voor intellectuelen
Het Romanische Café was een belangrijke ontmoetingsplaats voor intellectuelen in de Weimarrepubliek en een van de belangrijkste attracties van City West, omdat het op de prominente hoek van de Tauentzienstraße en de Kurfürstendamm lag. Vandaag de dag is er niets meer van over; na de Tweede Wereldoorlog werden de laatste overblijfselen van het gebouw, dat door bommen was verwoest, gesloopt.
West-Berlijnse investeerders bouwden halverwege de jaren 1960 op deze plek het Europa-Center. In dit winkelcentrum vindt de tentoonstelling “Das Romanische Café im Berlin der 1920er Jahre” plaats. Je krijgt in de expositieruimte geen koffie geserveerd, noch het legendarische slechte eten. De ruimte wordt echter gevuld met zachte Charleston klanken.
Leo Frijda schreef in 2015 een interessante column met de titel “Damals im Romanischen Café”. De tekst is via deze link online beschikbaar.
Expositie “Das Romanische Café im Berlin der 1920er Jahre” Locatie: Europa-Center (Tauentzienstraße 9-12), Berlijn Toegang: gratis Duur: 6 januari 2024 – 30 juni 2024 Openingstijden: Dagelijks van 12-19 uur (dinsdag gesloten) Website expositie: www.romanisches-cafe.berlin/die-ausstellung/
Is adventskoffie drinken typisch Duits, vroeg ik me af. Niemand antwoordde. Die vraag stelde ik me nadat ik op straat de volgende flard opving:
“Om 15:00 uur, is dat goed? Dan drinken we samen een lekkere adventskoffie, branden een kaarsje van de adventskrans en dan wordt het ook al langzaam donker“.
Dat was een behoorlijke flard die ik deze ochtend opving, losgelaten door een telefonerende voorbijgangster op een brede stoep in Berlijn-Schöneberg. Ik liet de tekst tot me doordringen en verdween daarbij uit de werkelijkheid om vervolgens in een gezellige woonkamer te belanden waar een dame van een jaar of 80 koffie zette. De koffie druppelde in de glazen kan van het koffiezetapparaat. Vervolgens pufte het apparaat de laatste restjes water door de filter. De dame goot de koffie over in een chique, zilverkleurige thermoskan. Vervolgens liep ze naar het raam om te zien of de bus er al aankwam, de bus met haar dochter erin. De straat was wit van de sneeuw. Achter het raam gierde de wind, die zo nu en dan leek te fluiten.
Ja, daar doemden de gele koplampen van de bus al op. De raampjes van het eveneens gele voertuig waren beslagen. Er stapte een dame uit. De 80-jarige dame herkende haar dochter meteen aan de rood-zwart gebreide muts en de donkerrood gewatteerde jas. Ze zwaaide naar beneden, maar haar dochter zag niets door de stormachtige wind die de fijne sneeuw in haar gezicht blies. In de woonkamer met het heerlijke aroma van verse koffie en het geluid van knisperend hout wachtte de moeder op haar dochter die eerder op de dag per telefoon liet weten dat ze langs wilde komen om gezellig samen adventskoffie te drinken.
Opeens was ze weg, de moeder, maar ook de dochter, de woning, de bus en de sneeuw. Ik was weer terug in de werkelijkheid op deze grijze, donkere zondag. Ik liep langs een raam met daarachter één brandend kaarsje in een adventskrans. Is het in Duitsland gebruikelijker om een adventskrans in huis te hebben dan in Nederland, vroeg ik me af. Niemand antwoordde.
Voor me op de stoep liepen een jonge vader en zijn kleine zoon. Ik schatte dat de zoon een jaar of zes was. Ze droegen een in een net gewikkelde kerstboom naar de auto. De boom leek nog even te genieten van de horizontale positie voordat hij dag in, dag uit met een piek op zijn kruin rechtop in een huiskamer moest staan. De achterklep van de auto was omhoog geklapt. Moeder sms’te haar vriendinnen dat ze eindelijk een boom hadden. Hoe zou iemand reageren die voor de eerste keer op aarde komt en zou zien dat mensen bomen kopen, ze vervolgens in de woonkamer zetten en dan versieren? Hoe zou die persoon drie of vier maanden later reageren, als hij zou zien dat al die bomen worden afgetuigd en in veel gevallen hun bomenleven in brandende toestand beëindigen? Dat vroeg ik me af op deze dag waarop her en der kaarsjes brandden, in adventskransen, maar niemand antwoordde.
Hugo van der Goes (ca. 1440-1482/83) was de belangrijkste Nederlandse kunstenaar in de tweede helft van de 15e eeuw. Zijn werken imponeren door hun monumentaliteit en intensieve kleuren als ook het verbazingwekkende realisme en hun emotionele uitdrukkingskracht.
In maart 2023, 5040 jaar na de door van de kunstenaar, viert de Berlijnse Gemäldegalerie een première: voor de eerste keer worden bijna alle behouden gebleven schilderijen en tekeningen van de kunstenaar in een tentoonstelling gepresenteerd.
De kunstenaar wordt in de Duitse media als Nederlandse kunstenaar gezien, terwijl hij in Nederland vaak als Vlaams kunstschilder wordt bestempeld. Hij zou in Gent geboren zijn. Die stad maakte destijds deel uit van de Bourgondische Nederlanden, vandaar de verschillende benamingen.
Hoewel Hugo van der Goes in één adem met baanbrekende meesters zoals Jan van Eyck en Rogier van der Weyden genoemd zou moeten worden, werd er nooit een tentoonstelling met alleen zijn werken gehouden. Dat zou te maken kunnen hebben met de zeldzaamheid van zijn werken en het vaak grote formaat ervan. Twee van zijn monumentale werken, het „Monforte-altaarstuk“ (ca. 1470/75) en de „Geboorte van Christus“ (ca.1480) bevinden zich in de Berlijnse Gemäldegalerie. Een goede reden om een bijzondere tentoonstelling op poten te zetten.
De beide schilderijen uit de Gemäldegalerie werden in de afgelopen twaalf jaar grondig gerestaureerd en tonen een ongekende helderheid. Ook van der Goes’ late meesterwerk “De dood van Maria” uit het Groeningemuseum in Brugge, dat Vlaanderen nog niet eerder heeft verlaten, werd onlangs uitvoerig gerestaureerd en zal een hoogtepunt van de tentoonstelling in Berlijn vormen.
De biografie van Hugo van der Goes is vandaag de dag net zo fascinerend als zijn werken. Hij was in 1467 in Gent als zelfstandige meester-schilder werkzaam en brak die circa 10 jaar later om nog onbekende redenen af. In 1478 trad hij als conversbroeder – wat destijds niet hetzelfde was als lekenbroeder, zoals hij vaak wordt aangeduid – in bij de augustijnen van het Rood Klooster in het Zoniënwoud bij Brussel, waar zijn halfbroer Nicolaas reeds broeder was. De meeste van de werken die daar zijn ontstaan zijn bewaard gebleven.
Na een paar jaar in het klooster werd Hugo opeens door een raadselachtige geestelijke ziekte getroffen waarvan een medebroeder berichtte: De schilder gelooft vervloekt te zijn en probeerde zichzelf te doden”. In het einde van de 19e eeuw werd Van der Goed daarom als prototype van het “waanzinnige genie” gezien waarmee zelfs Vincent van Gogh zich identificeerde.
Aan de hand van circa 60 eersteklas tentoonstellingsstukken, waaronder in bruikleen afgestane stukken uit 38 internationale verzamelingen, zal de Berlijnse tentoonstelling de kunst van Hugo van de Goes in een niet eerder vertoonde manier tot leven brengen. Centraal staan 12 van de 14 aan Van der Goes toegeschreven schilderijen en de beide tekeningen die ook als zijn eigen werk worden beschouwd.
Daarnaast worden vroeger bekende, in het origineel echter verloren gegane composities van de meester, in hedendaagse herhalingen en nagetekende tekeningen gepresenteerd.
Tenslotte wijdt de tentoonstelling van de directe navolging van de meester met een keuze uit uitstekend, duidelijk door Hugo van Goes’ stijl gevormde werken zoals de spectaculaire “Hippolytus-Triptychon” van het Museum Of Fina Arts in Boston en de beroemde “De geboorte van Christus” van de schilder Jeans Hey uit het Musée Rolin in Autun.
In de Gemäldegalerie worden de werken van een van de belangrijkste Europese kunstenaars uit het begin van de vroegmoderne tijd voor de eerste keer vrijwel voltallig bij elkaar gebracht. Van de Goes wist de emoties van zijn figuren met het grootste invoelingsvermogen weer te geven, zowel hemelse zaligheid alsook aardse pijn. Deze tegenstrijdige toestanden lagen ook in zijn eigen leven dicht bij elkaar. Zo lijkt de schilder van de late middeleeuwen vandaag nog verrassend modern.
De curator van “Hugo van der Goes. Tussen pijn en gelukzaligheid” („Hugo van der Goes. Zwischen Schmerz und Seligkeit“) is Stephan Kemperdick, custos voor oud-Nederlandse en oud-Duitse schilderkunst van de Gemäldegalerie en Erik Eising, wetenschappelijk medewerker bij de Gemäldegalerie.
De tentoonstelling wordt ondersteund door de regeringscommissaris van de Duitse regering voor cultuur en media. Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus bij uitgeverij Hirmer Verlag, München met 304 pagina’s en 250 afbeeldingen. Prijs: 55 euro in de boekwinkel, 39 euro in de museumshop.
Hugo van der Goes. Zwischen Schmerz und Seligkeit
Waar: Gemäldegalerie, Matthäikirchplatz, 10785 Berlin U-Bahn: Potsdamer Platz S-Bahn: Potsdamer Platz
Wanneer: 31.03.2023 – 16.07.2023
Openingstijden: Ma gesloten Di 10:00 – 18:00 uur Wo 10:00 – 18:00 uur Do 10:00 – 20:00 uur Vr 10:00 – 18:00 uur Za 10:00 – 18:00 uur Zo 10:00 – 18:00 uur
Is adventskoffie drinken typisch Duits, vroeg ik me af. Niemand antwoordde. Die vraag stelde ik me nadat ik op straat de volgende flard opving:
Blog Allard van Gent 