Blog Allard van Gent

Vandaag is het precies 94 jaar geleden dat in de Franse stad Fontainebleau de Nieuw-Zeelandse schrijfster Katherine Mansfield (14/11/1888 – 09/01/1923) aan tuberculose stierf. Ze werd 34 jaar. Ze wordt gezien als een meester van het korte verhaal.

In 1911, vijf jaar voordat bij haar tuberculose werd ontdekt, verscheen In a German Pension. Dit was haar eerste boek. Later noemde ze die bundel verhalen zelf ‘onvolwassen’. In 1920 kwam Bliss: and Other Stories op de markt, twee jaar later gevolgd door The Garden Party: and Other Stories (Het tuinfeest en andere verhalen). Tot haar literaire nalatenschap behoren 73 in de regel korte verhalen plus talrijke brieven en notities.

Televisiefilm
De Nieuw-Zeelandse schrijfster, actrice en regisseuse Fiona Samuel maakte de bekroonde televisiefilm Bliss: The Beginning of Katherine Mansfield die in 2011 werd uitgezonden. Onlangs heb ik deze film op dvd bekeken. Het gaat inderdaad om de “The Beginning of”, want het televisiedrama eindigt op het moment dat de schrijfster in Londen met haar manuscript van In a German Pension voor de deur van Alfred Richard Orage staat, de uitgever van het literaire tijdschrift The New Age. Dit magazine begon als een blad voor christelijk-liberalen en socialisten maar Orage en Joseph Clayton veranderden de koers door onder andere de ideeën van Nietzsche en de Fabian Society te promoten.

De film begint Karori, een buitenwijk van de Nieuw-Zeelandse hoofdstad Wellington. Katherine Mansfield Beauchamp groeit hier op als dochter van een bankier in een welgesteld gezin. Ze wil echter niet in het kleine gehucht blijven maar de wereld ontdekken. In 1903 vertrekt ze naar Londen. Ze neemt ook haar cello mee, want Katherine was een gepassioneerde celliste. In de Britse hoofdstad ontmoet ze Ida Baker, een collega-schrijfster met wie ze haar leven lang bevriend zal blijven. Volop in beeld komt haar relatie met de muzikant Garnet Trowell en haar huwelijk met de zangleraar George Bowden.

In de huwelijksnacht zien we hoe de zangleraar al in bed ligt en hoopvol op zijn vrouw wacht. Katherine staat achter een kamerscherm en twijfelt. Dan loopt ze de kamer uit en komt niet meer terug. Ze gaat met Garnet Trowell mee op tournee. De twee verliefden slapen ook geregeld met elkaar. Als Garnet in de krant leest dat Katherine officieel is getrouwd wil hij niks meer met haar te maken hebben. Ondertussen blijkt Katherine zwanger te zijn van Garnet.

Op advies van haar moeder reist Katherine naar een pension in het Duitse kuuroord Bad Wörishofen in Beieren om daar anoniem en in alle rust te bevallen. Het is immers een grote schande dat ze als getrouwde vrouw zwanger is van iemand anders dan haar echtgenoot. Haar moeder beticht haar dochter van een lesbische relatie met Ida Baker, maar Katherine ontkent dit. Die twee hadden ook geen verhouding met elkaar. De film brengt wel met enkele subtiele fragmenten Katherines lesbische gevoelens in beeld. De film laat echter niet zien dat Katherine tussen 1906 en 1908 een verhouding had met zowel Maata Mahupaku als met Edith Kathleen Bendall.

Haar moeder verblijft ook een tijdje in het Duitse pension. De film toont de scene waarin Katherine een koffer van de kast wil pakken, van de stoel valt en een misgeboorte heeft. We zien hoe ze in het Duitse pension de eerste aantekeningen maakt voor haar verhaal In a German Pension. Gedetailleerde informatie over de misgeboorte en over de muzikant Garnet werd pas in 2012 bekend nadat een jonge student toevallig nieuw materiaal van Katherine Mansfield ontdekte (Independent: A new Katherine Mansfield mystery stops the press).

D.H. Lawrence en Gurdjieff
Na haar oponthoud in het pension keert Katherine terug naar Londen. Ze klopt bij haar officiële echtgenoot George Bowden aan de deur, omdat ze een geen eigen woning heeft. De verbouwereerde zangleraar leest op aandringen van Katherine haar verhaal In a German Pension en brengt haar vervolgens in contact met het tijdschrift The New Age. Jammer genoeg toont de film niet de episode na 1911 en zien we niet hoe ze met de redacteur van het avant-garde tijdschrift Rhythm John Middleton Murry in het huwelijk trad, noch zien we dat zij en haar man getuigen waren bij het huwelijk van D.H. Lawrence en Frieda von Richthofen in de zomer van 1914.

Ook de laatste levensjaren van Katherine Mansfield worden niet in beeld gebracht. Ze reisde veel door Europa en sloot zich uiteindelijk aan bij de Grieks-Armeense mysticus George Gurdjieff in Fontainebleau bij Parijs. Hier stierf ze in 1923. Ze werd op de begraafplaats van Avon begraven. In die Franse stad is een straat naar haar genoemd. In haar geboortehuis in Wellington werd een Katherine Mansfield Museum opgericht.

Talent
Katherine Mansfield wordt vaak in een adem genoemd met Tsjechov. Net als James Joyce, William Faulkner en Raymond Carver is ook het werk van Katherine Mainfield beïnvloed door de Russische grootmeester van de korte verhalen. Als Virginia Woolf te horen krijgt dat Katherine Mansfield is gestorven noteert ze in haar dagboek dat ze jaloers was op het schrijftalent van Katherine Mansfield. Buiten haar proza was ze op niemand anders jaloers. Ook D.H. Lawrence was onder de indruk van het onconventionele leven en de werken van Katherine Mansfield. Katherine Mansfield was zeer geïnteresseerd in het werk van Oscar Wilde en de schrijvers van het Franse symbolisme.

Toneelstuk
De Nederlandse toneelschrijfster Marjolein Bierens schreef begin jaren 90 onder de titel Naakt huppelen door een kitscherige tuin een toneeltekst naar aanleiding van de verhalen van Katherine Mansfield. Meer hierover in deze recensie uit de NRC in 1991.

Bekijk de documentaire over Katherine Mansfield van NZ On Screen, de Nieuw-Zeelandse site met films en televisie uit Nieuw-Zeeland.

Originele tekst van In a German Pension op de website van het Projekt Gutenberg:
http://www.gutenberg.org/ebooks/1472

Bliss: The Beginning of Katherine Mansfield Television – 2011 Drama:
https://www.nzonscreen.com/title/bliss-2011

Katherine Mansfield (geboortenaam Kathleen Mansfield Beauchamp):
Wellington, 14 oktober 1888 – Fontainebleau, 9 januari 1923