Blog Allard van Gent

Jij bent Josef K., de hoofdpersoon van Kafka’s “Proces”. Je wordt beschuldigd. Net als Josef K. weet je niet waarom. Je hebt te maken met mensen die blindelings bevelen opvolgen zonder iets te weten. Je zit in een rechtszaak waar je niet te horen krijgt wat je fout hebt gedaan en er wordt van je verwacht dat je je arrestatie accepteert. Wat zou jij doen?
Zo begint een radiobijdrage van de Praagszender Radio Prague International met de titel “Playing Kafka – Kafka’s verhalen naspelen op de pc – zowel thuis als op school”.

De uitzending staat in het teken van het videospel Playing Kafka waarvan “Der Prozess” onderdeel uitmaakt en al is uitgegeven. Het hele spel is vanaf volgend jaar verkrijgbaar, het jaar waarin de 100e sterfdag van Kafka wordt herdacht. Momenteel kun je het spel alleen in het Tsjechisch en Engels spelen, maar in 2024 wordt de Duitse taal eraan toegevoegd.

Naast “Der Prozess” zal het spel bestaan uit stukken die zich richten op “Das Schloss” en “Briefen an den Vater”. De productie van Playing Kafka is in handen van het Goethe-Institut en de Praagse gamingstudio Charles Games.
In de uitzending komt Monika Loderová aan het woord. Zij is namens het Goethe Institut voor het spel verantwoordelijk. Ze vertelt dat zij en haar collega’s erover nadachten met welke formats ze de beroemde schrijver konden herdenken. “Al snel ontstond het idee van een videospel. We hadden in de jaren daarvoor al contact met studio Charles Games, dus we konden de gesprekken goed oppakken en dit idee verder uitwerken”, aldus Monika Loderová.

Het productiebedrijf Charles Games had in het begin echter nog twijfels, vertelt Ondřej Paška, technisch directeur van de studio. Ze vroegen zich af of de verhalen van Kafka überhaupt wel geschikt waren voor een videogame. En of ze nog wel relevant waren. Deze zorgen verdwenen echter snel, vertelt de spelontwikkelaar: ”Hoe meer we erover praatten, hoe meer we de taak een videogame te maken van Kafka’s verhalen als een spannende uitdaging zagen. Zijn werken bieden zoveel ruimte voor interpretatie. Toen we ons er echt in verdiepten, realiseerden we ons ook dat ze vandaag de dag nog steeds erg relevant zijn. Ze zijn ook erg grappig en erg duister. We gingen de uitdaging aan om een complex kunstwerk te maken met een nieuw medium en de mogelijkheden die dat met zich meebrengt.”

Ook bij het Goethe-Institut verdiepten ze zich snel in de inhoud van Kafka’s romans en verhalen en in de auteur zelf. Hierbij werd de hulp ingeroepen van de Kafka-biograaf Reiner Stach. Hij werkte 18 jaar van de omvangrijke biografie. Op deze blog staat een interview met hem.

Loderová : “Daarna hebben we gesproken met Tsjechische Germanisten en met de kunstenaar Jaromír Švejdík, die ‘Het proces’ al in beeld had gebracht voor een stripboek.”

Charles Games bereidde zich op dezelfde manier voor als het Goethe-Institut: de ontwikkelaars van de game zaten met verschillende experts om de tafel om Kafka en zijn werken vanuit zoveel mogelijk verschillende perspectieven te bekijken, vertelt Ondřej Paška. Dit resulteerde in verschillende ideeën voor het eerste deel.

“We wilden het gevoel reproduceren wat je krijgt als je het boek leest“

“We probeerden verschillende tekenstijlen uit voor de personages en voor de driedimensionale omgeving. We wilden het gevoel reproduceren wat je krijgt als je het boek leest. Het is allemaal een beetje verwarrend. Er zijn de ronddraaiende kamers, waar je nooit precies weet waar je bent en wat er gebeurt. De personages die acteren zijn tegelijkertijd normaal en erg grappig. Dat doet Kafka ook vaak: het komische, het onwerkelijke vermengen met het normale, het alledaagse”, aldus Paška.

De ontwikkelaar vertelt verder dat hij als doel had om de spelers in een bepaalde emotionele wereld onder te dompelen. Om dit te bereiken hebben de ontwikkelaars verschillende ideeën uitgeprobeerd. Veel daarvan gooiden ze weg, andere bleken goed te zijn en werden verder uitgewerkt.

Paška: “We hadden het idee dat de speler het frunnikende hoofdpersonage ronddraagt met behulp van de muisknop. We wilden de hulpeloosheid van het personage duidelijk maken. Maar we wilden ook rekening houden met de grappige en vermakelijke aspecten van Kafka, zodat het spel niet alleen maar duister lijkt. Daarom hebben we er een aantal grappige momenten uit ‘Der Prozess’ in verwerkt. Het laat zien wanneer jonge mensen moeten lachen tijdens het spelen.”

Monika Loderová van het Goethe-Institut bevestigt dat de werken van Kafka zeer geschikt zijn voor jongeren. De absurde humor in de verhalen maakt tieners aan het lachen en de onderwerpen die aan bod weerspiegelen de problemen en gedachten van jongeren, aldus Loderová in de radiobijdrage.

“Het spel is bedoeld voor tieners. Basisschoolleerlingen zijn waarschijnlijk nog wat te jong. Voor scholieren van de middelbare school passen de videogame en Kafka’s verhalen in het algemeen heel goed. De dreiging die uitgaat van een ondoorzichtig systeem en de absurditeit in Kafka’s werken in het algemeen zijn thema’s die jongeren vandaag de dag zeker raken”, zegt Paška.

Maar eerst moet je de interesse van jongeren wekken, vindt Loderová. En zo kwam ze op het idee dat een videogame precies dit doel zou kunnen dienen. Deze hoop wordt bevestigd door Ondřej Paška van Charles Games:
“Het Goethe-Institut wilde iets dat de aandacht zou trekken. En we propageren altijd dat spellen heel goed zijn om iets bekend te maken en kennis over te dragen – vooral aan mensen die zich normaal gesproken niet met het onderwerp bezighouden. Jongeren die altijd al hun vrije tijd doorbrengen met het spelen van videogames zijn bijvoorbeeld niet altijd even enthousiast over een nieuw boek of een nieuwe tentoonstelling over Kafka. Bij een game is dat waarschijnlijk anders. Videospellen kunnen dus mensen aanspreken die je anders niet zou bereiken.”

Paška benadrukt dat je ook iets kunt leren in videogames. De leerwijze is ook bijzonder leuk, zegt hij, omdat het tijdens een leuke activiteit gebeurt. Daarbij ligt de focus niet op het overbrengen van kennis, zoals op school.
“Ik hoop en denk dat de meeste mensen die het spel uitproberen gewoon normale fans van videogames zijn, en dan vooral die van onafhankelijke studio’s. Het leereffect vindt parallel plaats met het speelplezier, net als bij films en toneelstukken, bijvoorbeeld als je ontspant na het werk,” zegt Paška.

Hoe vinden de potentiële spelers het spel? Om daarachter te komen konden scholieren in Praag, Brno, Plzeň en Ústí nad Labem het spel uitproberen. Monika Loderová: “We hebben het spel in juni vlak voor de vakantie op een aantal scholen getest. De reacties van de leerlingen waren erg belangrijk voor ons. Sommige klassen besloten meteen dat ze het ‘Proces’ na de vakantie zouden lezen en bespreken. Tijdens deze bijeenkomsten merkten we dat sommige leerlingen de roman al kenden. Dat verheugde ons zeer.”

De focus van de ontwikkeling lag ook op het zo ongecompliceerd mogelijk maken van het spel voor gebruik in de klas, vertelt Loderová. Daarnaast hebben het Goethe-Institut en de gamestudio lesmateriaal voorbereid dat samen met het spel precies één lesuur zou moeten vullen.

“Het spel duurt 20 tot 25 minuten. De resterende 20 minuten kunnen worden besteed aan discussie en follow-up in de klas. Als we het hebben over de onderwerpen van het ‘Proces’ is het gemakkelijk om naar ons heden te komen. Het leggen van deze link was erg belangrijk voor ons,” zegt Loderová.

Het spel komt niet honderd procent overeen met het finale eindproduct voor het onderwijs, legt ontwikkelaar Paška uit. Voor de scholen zullen nog meer korte spellen worden gemaakt, elk over een van Kafka’s werken, bijvoorbeeld over de “Brieven aan de vader” en het “Het slot”. Voor het uiteindelijke Playing Kafka wil Paška echter een spel waarin de drie verhalen samensmelten: “Het uiteindelijke spel zal alle drie de delen bevatten. Maar ze zullen met elkaar verbonden zijn en een gemeenschappelijk verhaal vormen. Het worden dus geen drie duidelijk gescheiden delen, dat is alleen gepland voor de versie voor scholen.”

Volgend jaar is Playing Kafka gratis beschikbaar voor alle gangbare computers en mobiele apparaten. Het wordt gepresenteerd op de boekenbeurs van Praag in mei 2024, waarbij de Duitstalige literatuur eregast is. In het kader van de 100e sterfdag van Kafka zal de boekenbeurs ook gewijd zijn aan de Duitstalige schrijver uit Praag.

Bekijk onderaan deze pagina van het Goethe-Institut de trailer en /of download het eerste deel van het spel Playing Kafka.