Blog Allard van Gent

Hoe echt is de digitale wereld? Wat is echt en wat is fake? Deze vragen intrigeren mij al enkele jaren. Door de komst van internet wordt het leven met de dag absurder c.q. interessanter. Meer en meer mensen raken zich ervan bewust dat je met woorden van alles kunt uithalen. Dat kon natuurlijk altijd al, maar nu iedereen zich dagelijks met (vooral digitale) woorden bezighoudt, gaan er bij veel mensen nieuwe werelden open.

Zelf speelde ik in 1996 een spelletje met woorden door een artikel te schrijven over de zelfmoord onder katten. Ik goot een fictief verhaal in een journalistieke vorm. De titel van mijn verhaal verscheen op de cover van het inmiddels opgeheven blad Mens & Gevoelens. Dat resulteerde in een telefoontje. Van e-mail had nog bijna niemand gehoord. De man die belde was van de NOS. Hij wilde weten wie die twee onderzoeksters waren en hoe hij met ze in contact kon komen. Achteraf gezien zei ik veel te snel “het was fictie”. Daar baal ik nog steeds van. Maar goed, zijn reactie was (natuurlijk) ‘ah, dat dacht ik al. Ik had het er met een collega over en hij twijfelde er echt aan. Maar goed, ik dacht, ik bel toch even.’

Mijn verhaal over de zelfmoord onder katten sluit goed aan bij het artikel “5 sterren op bestelling”, dat ik vandaag op de website van ‘Deutschlandradio Kultur’ las. Waarom? Omdat ik als lezer ook enorm twijfelde of het wel waar was. Ik kan nu al verklappen dat het verhaal helaas juist is. Het stuk gaat over waarheid en bedrog bij de boekenverkoop van online boekwinkels en dan met name bij Amazon. Op de boekenafdeling van dit Amerikaanse e-commercebedrijf kun je een recensie of een beoordeling in sterretjes achterlaten. Nu blijkt dat ongeveer 30% van de beoordelingen bij Amazon vervalst zijn. Daarnaast bestaat er een enorme handel in het schrijven van fake recensies. In het artikel komt ene Manuela aan het woord. Zij schrijft in opdracht fake recensies. “De klanten sturen mij ofwel kant-en-klare teksten of ik schrijf zelf een recensie. Die moet het liefst zo klinken alsof ik het boek ook heb gelezen. Ik heb meerdere gebruiksprofielen, zodat ik ook meerdere beoordelingen voor een boek kan geven”.

Meerdere fake beoordelingen door één persoon, dat zier dan ongeveer zo uit:

Michael M: “Deze uitgave koop ik vast en zeker nog een keer.”

Stephanie G.: “Het boek is absoluut aanbevelenswaardig.”

Chris72: “De tip voor aanvangers zijn echt absoluut nuttig en het is gelukt om een mix van informatie en entertainment te brengen. Compliment!!

Manuele biedt op job websites haar diensten voor 5 euro per recensie aan. Zij is niet de enige: “Ik publiceer een positieve en goed geformuleerde recensie van uw publicatie op Amazon voor 5 euro” of “Ik schrijf twee goede recensies voor jouw Amazon-producten voor 5 euro”. Kortom, dit is handel. Bing Liu van de universiteit van Chicago deed intensief onderzoek naar de fake recensies. Hij zegt dat gemiddeld 15% van alle beoordelingen als vervalst ontmaskerd zijn, maar dat tot nu toe pas ongeveer de helft van de vervalsingen is ontdekt. Vandaar dat hij schat dat het om ongeveer 30% gaat, een getal wat ik in de titel van deze bijdrage gebruikte.

Het artikel wordt steeds interessanter, want er blijken complete bedrijven aan het werk te zijn met het schrijven van fake recensies. De New York Times ontmaskerde vorig jaar de oplichterij van de Amerikaanse bestseller schrijver John Locke. De man had 300 recensies bij het inmiddels gesloten internetplatform GettingBookReviews.com gekocht. Dergelijke bedrijven bestaan nog steeds. De journalist in het artikel deed navraag en kreeg een medewerker aan de telefoon: “Boekrecensies kosten 12 dollar per stuk, tot 100 woorden. Ieder extra woord kost 3 cent. De publicatie op Amazon is in de prijs inbegrepen.”

Waarom bloeit deze handel? Het antwoord ligt voor de hand. Als er bij een boek geen beoordeling voorhanden is, dan koopt bijna niemand dit boek. Als een klant veel beoordelingen met ***** ziet, dan is de kans groot dat hij koopt. Amazon zelf wil niets kwijt over dit onderwerp. Bing Liu begrijpt wel waarom: “Ze profiteren van positieve recensies, vervalst of niet. Het is in het voordeel van de verkopers als er beoordelingen zijn, waar ze ook vandaan komen, zo lang het maar positieve beoordelingen zijn. Daarom doen ze bij Amazon ook niet zo veel met dit gegeven, ze zoeken niet actief naar fake beoordelingen.”

Niet alleen positieve recensies worden vervalst, ook negatieve. Daar kan de schrijver Randall Sullivan een woordje over meepraten. Zijn boek over Michael Jackson werd gebombardeerd met negatieve beoordelingen. Enkele fans vonden namelijk dat hun idool niet zo werd geportretteerd zoals zij het wensten en riepen succesvol op om het boek slecht te beoordelen.

Ondertussen probeert Bing Liu onder de miljoenen recensies en beoordelingen de koren van het kaf te scheiden. Met algoritmes ontdekt hij automatisch welke recensies van echte gebruikers afkomstig zijn en welke zijn vervalst. Daarnaast wordt ook de schrijfstijl onder de loep genomen. Worden te vaak reclame-achtige formuleringen gebruikt? Wordt de naam van het product bijzonder vaak genoemd of doemen bij boeken de flaptekst telkens op?

Het is dus oppassen geblazen, bij zowel negatieve als positieve recensies op dit soort websites. Natuurlijk is het jammer dat het vertrouwen van de internetgebruiker en van de koper op deze manier wordt misbruikt. Dat vindt ook de auteur van het artikel op de website van de Duitse radio. Hij geeft aan dat de beoordelingen en recensies het koopgedrag sterk beïnvloeden. En natuurlijk gebeurt dit niet alleen bij Amazon, het gebeurt bij alle websites die op een dergelijke manier producten aanbieden. Amazon komt in het artikel in beeld, omdat het bedrijf vorig jaar in Duitsland een omzet van 6,5 miljard euro behaalde. Dat zijn cijfers van het bedrijf zelf. Daarmee is Duitsland na Amerika de belangrijkste markt voor Amazon.

Bron: Deutschlandradio Kultur, Fünf Sterne auf Bestellung

(Deze bijdrage verscheen ook op Joop.nl)