Vanochtend reed een man met zijn auto in een groep voetgangers. Onder de slachtoffers bevinden zich gewonde scholieren uit de Duitse deelstaat Hessen. Een lerares werd gedood. De lokale omroep RBB (deel van de ARD) zendt om 20:15 uur een speciale uitzending over het drama uit (rbb24 spezial).
Rond half elf reed een 29-jarige man nabij de Breitscheidplatz in een groep mensen en belandde uiteindelijk in de etalage van een parfumerie. Eén vrouw stief, talloze mensen raakten gewond. De achtergronden zijn nog niet duidelijk. Dagblad Tagesspiegel schrijft dat in beveiligingskringen van een amokrit wordt uitgegaan. Een woordvoerster van Douglas liet weten dat er in de parfumerie geen gewonden zijn gevallen.
Dat na de aanslag in Berlijn de angst onder de bevolking toeneemt, dat moge duidelijk zijn. Zelf ben ik ook onderdeel van deze bevolking. Nu kan ik wel schrijven ‘we moeten niet bang zijn’ maar wat helpt dat? Daarmee neem je de angst niet weg. Politici kunnen wel oproepen tot meer tolerantie maar ook dat is geen oplossing van een veel groter probleem. Welke kant gaat het op in de wereld, in Europa? Gaan we ten onder, komt er oorlog, moeten we iets doen? De angst niets gedaan te hebben is veelal het grootst en juist die angst is de perfecte voedingsbodem voor rechts-populistische politici die nu hun kans schoon zien aan de macht te komen.
In een speciale uitgave van het Berlijnse dagblad Tagesspiegel schreven op 15 oktober gevluchte journalisten over hun ballingschap in Berlijn. Twee van hen doen mee met het project „Amal, Berlin!“ van de Evangelische school voor journalistiek. Dat is een bijscholingsproject voor gevluchte journalisten. Zij en twee „Amal“-collega’s schreven op 21 december in Tagesspiegel over hun inzichten en gedachten na de aanslag op de kerstmarkt in Berlijn. Hieronder hun bijdragen in het Nederlands.
Duitsland, wakker worden!
Samer Masouh uit Syrië schrijft: de aanslag van maandagavond zal grote uitwerkingen hebben op de politiek. Hij biedt de rechtse partijen een excuus bondskanselier Angela Merkel en haar open-deur-politiek aan te vallen. Deze politiek bracht sinds de zomer van 2015 vele vluchtelingen naar Duitsland en niemand kon controleren welke politieke en religieuze overtuiging de vluchtelingen hebben en wat ze in het verleden hebben gedaan.
Angela Merkel heeft deze politiek tot nu toe tegen alle aantijgingen verdedigd. Na de terroristische aanslag bevindt ze zich echter in de onbehaaglijke positie dat de openbare opinie zich definitief tegen haar keert. Binnen afzienbare tijd zal de politiek zich strenger ten opzichte van vluchtelingen opstellen maar het gaat er toch om de woede van de bevolking te absorberen.
Voor de vluchtelingen was Duitsland het land van hun dromen. Ze hebben al hun hoop erop gevestigd, hun toekomst ligt hier. Nu kijken ze echter met grote angst naar wat er op ze af kan komen: Hossam, een Syriër die sinds drie jaar in de hangar op luchthaven Tempelhof woont zegt: „Ik ben voor geweld en terreur gevlucht om veilig in Duitsland te leven.
Maar het terrorisme is nu ook hier – en erger nog: hoewel wij, en ook de meerderheid van de vluchtelingen, walgen van deze daden, worden we verdacht. We verwachten en vrezen dat wij de consequenties te dragen hebben.” Nisreen, een jonge vrouw die een jaar geleden naar Berlijn kwam vult aan: „Toen ik het bericht hoorde heb ik de deuren gesloten en ik was met geen stok op straat te krijgen. Mijn uiterlijk en mijn Arabische accent zijn zo duidelijk. Ik bad dat het een ongeluk was geweest of dat de daders in ieder geval geen vluchtelingen uit Syrië zijn.”
De vluchtelingen vrezen dat de regering de voorschriften tegen hen zal aanscherpen en dat ze de sympathie van de bevolking zouden kunnen verliezen. Velen hebben een goede herinnering aan de de vrijwillige helpers die op genereuze wijze hun bereidwilligheid aanboden. Deze sympathieën hebben afgenomen nadat vluchtelingen meerdere zware misdaden hadden begaan.
De conclusie kan alleen een echte ommekeer in de asielpolitiek zijn. Mensenrechten en de legitieme belangen van Duitsland moeten weer in evenwicht worden gebracht. De Duitsers mogen niet slachtoffer worden van een onmenselijke, op het verleden gerichte ideologie. Ze hebben op grootse wijze een helpende hand aangeboden, helaas ook aan degenen die deze ideologie in hun hoofden dragen. Het wordt tijd wakker te worden. Het preciezer toekijken wie Duitsland binnenkomt beschermt niet alleen de Duitse maatschappij, ook de meerderheid van de vluchtelingen profiteert hiervan. Ze willen positief bijdragen aan het algemeen belang en niet als verdachte worden gezien.
Veel beterschap, liefste
Khalid Al Aboud ui Syrië schrijft: „Veel beterschap, liefste“: ik weet niet hoe ik erop gekomen ben deze zin voor Berlijn op Facebook te zetten toen ik maandagavond over de verschrikkelijke aanslag hoorde waarbij minstens 12 mensen zijn gestorven. Misschien, omdat Berlijn de armen geopend had en ik me hier veilig mocht voelen toen ik mijn land moest verlaten en geen ander land mij wilde opnemen.
Misschien ook, omdat ik – als Syriër – weet wat het betekent als een stad in het vizier van terroristen terechtkomt. Omdat onschuldige burgers op een weerzinwekkende manier om het leven zijn gebracht, omdat een misdadiger door andere misdadigers werd wijsgemaakt dat hij deze misdaad moest begaan.
Na al de aanslagen de laatste tijd in Europa neemt ook bij mij de angst toe. Vele vragen gonzen door mijn hoofd: welke uitwerking zal deze misdaad op de samenleving hebben – en op mij, als deel van deze samenleving? Zal ik nu de wereld bewijzen dat ik niets met deze daden te maken heb, vooral als wordt bevestigd dat de aanslagpleger een moslim of zelfs van Arabische afkomst is zoals ik? Moet ik dat doen?
Na de aanslagen in Parijs, Nice en elders hebben veel van mijn vrienden zich openlijk gedistantieerd. Ik vond dat altijd een verkeerde houding. Het zijn criminele daden en het is totaal irrelevant wie ze begaan heeft, welke nationaliteit en religie deze mensen hebben. „Terrorisme heeft geen religie en geen nationaliteit“, dat hebben islamitische vrienden altijd weer gezegd. Maar waarom zou ik me van dit terrorisme distantiëren dat ik zo haat en dat tegenstrijdig is met alles wat ik geloof, met mijn waarden en met mijn overtuigingen? Terrorisme waarmee ik niets te maken wil hebben? Dat zijn veel vragen. Vooral zou ik echter de dader de vraag willen stellen: hoe kun je geloven dat je het recht hebt andere mensen te doden die niets anders doen dan zich verheugen op kerst in deze mooie stad Berlijn?
Als wantrouwen groeit
Asmaa Yousuf uit Egypte schrijft: een Berlijnse avond, vol sfeer, kerst, mooi mild winterweer. En dan opeens het bericht van de aanslag. Een Pakistaanse vluchteling werd als verdachte gearresteerd en weer vrij gelaten. In de cabine van de vrachtwagen werd het lijk van een Poolse burger gevonden. De mensen waren geschokt toen ze het bericht hoorden. Iedereen op zijn eigen manier.
De bezoekers van de kerstmarkt hoorden de knal en hoopten dat het alleen om de geluiden van een adventsfeest iets verderop gegaan zou zijn. Ze zagen de vrachtwagen en baden dat het een verkeersongeluk was. Of, als het om een aanslag zou gaan, dat de terrorist alsjeblieft geen vluchteling zou zijn. De mensen van Arabische afkomst hoopten dat de dader iemand anders zou zijn dan een Tunesiër of een Syriër en ook de Pakistani en Afghanen hielden hun adem in bij het slechte voorgevoel. Je wordt veroordeeld, ook als de anderen schuldig worden bevonden.
De grootste schade hier: de mensen verliezen hun medeleven. In plaats van over de slachtoffers te praten en ze bij te staan draait alles erom waar de dader vandaan komt en hoe de daad zich op zijn landgenoten in Duitsland zou kunnen uitwerken. Al snel begint de angst voor het wantrouwen waarmee mensen met Oriëntaalse trekjes in zulke situaties worden geconfronteerd. Je merkt hoe de woede van het volk zich tegen je kan richten. Of dat je je daardoor laat aansteken: dat ook jij je zou kunnen laten meeslepen ertoe op te roepen dat vluchtelingen het land uitgezet moeten worden en de toegang van vluchtelingen aan banden gelegd moet worden. Hoe gemakkelijk kun je een racist ten opzichte van jezelf worden.
Druk en horror – dat is wat we hebben geleerd, omdat we in een maatschappij leven die in toenemende mate door nationalistische en populistische geluiden wordt vormgegeven. Hoe komen we hieruit? Duidelijk is dat het niet voldoende is als enkele politici opstaan en oproepen tot meer tolerantie en een betere vorm van samenleven.
Waar komt de dader vandaan?
Sharmila Hashimi uit Afghanistan schrijft: de Afghaanse samenleving onder de vluchtelingen heeft in de afgelopen jaren in Duitsland een eigen internet- en Facebook cultuur ontwikkeld. Deze is gevuld met veel criminele gebeurtenissen en de daarmee verbonden openbare discussies. En ook na de gebeurtenis op maandag werd al snel duidelijk wat hier bijzonder typisch is: de vraag naar de herkomst van de dader domineert de discussie en verdringt de deelneming bij en het medeleven met de slachtoffers. Ook vragen over wie de dader heeft gestuurd en wat hij met zijn daad wilde bewerkstelligen raken op de achtergrond.
Ook de Duitse media pakken de vraag naar de herkomst van de dader op. Dat heeft natuurlijk zijn weerslag op de gemeenschap van de vluchtelingen en beïnvloedt de manier hoe daar over de dader wordt gediscussieerd. Hoezo zijn er er zo mee bezig waar de dader vandaan komt? We weten toch dat in de voorstelling van veel Europeanen het terrorisme met de islamitische wereld is verbonden en vluchtelingen snel worden veroordeeld. In de openbare opinie maakt het geen verschil welke nationaliteit de dader precies heeft.
Hoezo ontstaan bij ons dergelijke gedachten? De vluchtelingen zijn zelf voor het terrorisme op de vlucht geslagen en ze vrezen dat de herkomst van de dader invloed zou kunnen hebben op bijvoorbeeld hun asielaanvraag of op de manier hoe ze in de maatschappij worden aangekeken. Voor hen staat nog meer op het spel: zo vrezen velen de sympathie van de buitenwereld te verliezen. Ze zijn bang dat de vrijwillige hulpverleners zich van ze afkeren en dat ze dan helemaal alleen achterblijven.
We moeten niet vergeten: iedereen is slechts voor die misdaden verantwoordelijk die hij zelf heeft begaan. Niemand mag vanwege zijn herkomst of zijn nationaliteit veroordeeld worden. Denk er liever over na hoe we zulke daden kunnen voorkomen.
“Dames en heren. Dit is een hele zware dag. Ik ben net als miljoenen andere mensen in Duitsland met ontzetting geslagen, geschokt en zeer bedroefd om datgene wat zich gisteravond op de Berlijnse Breitscheidplatz heeft afgespeeld. Twaalf mensen, die gisteren nog onder ons waren, die zich verheugden op kerst, plannen voor de feestdagen hadden, die zijn niet meer onder ons. Een onmenselijke en uiteindelijk onbegrijpelijke daad heeft ze van het leven beroofd. Meer dan 40 andere mensen zijn gewond, vechten om hun leven of hun gezondheid. Ik denk op dit moment allereerst aan deze mensen, aan de doden en de gewonden en aan hun gezinnen, familieleden en vrienden. Ik wil graag dat u weet dat wij allen, een heel land, in diepe rouw met u samen zijn. Allemaal hopen we en velen van ons bidden voor u dat u troost en steun mag vinden, dat u weer gezond wordt, dat u verder kunt leven na deze verschrikkelijke klap.
Ik denk aan de reddingswerkers, de politie, de brandweer, artsen en verplegers die gisteravond in de schaduw van de Gedächtniskirche dienstverlening aan hun medemensen hebben verleend en ik dank u vanuit mijn hart voor uw moeilijke krachtsinspanning. En ik denk aan de opsporingsambtenaren. Ik heb veel vertrouwen in de mannen en vrouwen die er sinds gisteravond aan werken deze noodlottige daad op te helderen. Ze zal worden opgehelderd tot in het kleinste detail en de daad zal worden bestraft, zo hard als onze wetten dit toelaten. Nog weten we veel over de daad niet met de nodige zekerheid. Maar we moeten gezien de huidige stand van zaken van een terroristische aanslag uitgaan.
Ik weet dat het voor ons allen zeer zwaar te verdragen zou zijn als bevestigd wordt dat een mens deze daad heeft begaan die in Duitsland bescherming en asiel heeft gevraagd. Dit zou bijzonder weerzinwekkend zijn tegenover de vele Duitsers die zich dagelijks voor vluchtelingenhulp engageren en tegenover de vele mensen die onze bescherming daadwerkelijk nodig hebben en die moeite doen in ons land te integreren. Ik sta voortdurend in contact met de bondspresident, met de minister van Binnenlandse Zaken (BZ) de Maizière en met de burgemeester van Berlijn Michael Müller. Over een half uur zal het Sicherheitskabinett bij elkaar komen. Ik heb de betreffende ministers en hoofden van veiligheidsdiensten uitgenodigd over de huidige stand van zaken te adviseren en over de mogelijke consequenties die hieruit vloeien. En natuurlijk zullen we ieder moment, indien noodzakelijk, weer bij elkaar komen. Samen met de burgemeester van Berlijn en de minister van BZ zal ik vanmiddag naar de Breitscheidplatz gaan om daar net als vele andere Berlijners onze deelneming te betuigen.
Miljoenen mensen, ik ook, vroegen zich vanochtend af, hoe kunnen we ermee leven dat bij een ongedwongen wandeling over de kerstmarkt, dus op een plek waar we het leven vieren, een moordenaar zoveel mensen in de dood jaagt. Een eenvoudig antwoord op die vraag heb ook ik niet. Ik weet alleen, we kunnen niet en we willen niet al die dingen opgeven, de kerstmarkten, de mooie tijd met de familie en vrienden, daarbuiten op onze pleinen. We willen niet een leven leiden waarin de angst voor het kwaad ons verlamt, ook al is dat op dit moment moeilijk. We zullen de kracht vinden voor het leven zoals wij het in Duitsland willen leven: vrij, met elkaar en open. Ik bedank u.”
Blog Allard van Gent 