Blog Allard van Gent

“Das Literarische Quartett”: de drie literatuurspecialisten Maxim Biller, Christine Westermann en Volker Weidermann.© ZDF/Jule Roehr

Aanstaande vrijdag zendt de ZDF de tweede aflevering van het boekenprogramma Das Literarische Quartett uit. Te gast is dit keer Ursula März, schrijfster en literatuurcriticus van het Duitse weekblad Die Zeit. Samen met presentator Volker Weidermann en de vaste deelnemers Maxim Biller en Christine Westermann worden de volgende vier boeken onder de loep genomen.

Schrijversfamilie Mann
Eén van de vier boeken gaat over de beroemde schrijversfamilie Mann, waarvan Thomas Mann wel de bekendste is. Onder de titel ‘Die Manns – Geschichte einer Familie’ schreef Tilmann Lahme een bijzonder interessant boek over de familie. Lahme, die Duits, Geschiedenis en Filosofie studeerde, was redacteur bij het Feuilleton (kunst en cultuur katern) van de Frankfurter Allgemeine Zeitung. Hij hield zich jaren met de familie Mann bezig en schreef in 2009 de veel geroemde Golo Mann biografie. Golo Mann was na Erika Mann en Klaus Mann het derde kind van Nobelprijswinnaar Thomas Mann. Tilmann Lahme was goed op de hoogte van de nog bij het publiek onbekende correspondentie tussen Thomas Mann, zijn vrouw en zijn zes kinderen en heeft die in het boek verwerkt. ‘Die Manns – Geschichte einer Familie’ is een verhaal over een gezin en het verhaal bestaat uit roem en roemzucht, luxe, leugens, excessen, liefde, nijd en verbitterdheid’, aldus de recensie van Jürgen Kaube in de FAZ. De recensent roemt de nuchtere schrijfstijl van Lahme. Hij sluit zijn stuk af met een deel van een Tolstoj citaat: ‘Ieder ongelukkig gezin is ongelukkig op z’n eigen manier.’ Daar voegt hij aan toe: ‘Men leest dit boek over de Manns om te begrijpen wat deze zin kan betekenen.’

Romandebuut
Een ander boek is het romandebuut van schrijfster en journalist Verena Lueken. Ze werkt sinds 1989 als film- en literatuurcriticus bij de Frankfurter Allgemeine Zeitung, waarvan zeven jaar als cultuurcorrespondent in New York. Haar debuutroman Alles zählt speelt zich grotendeels in haar lievelingsstad New York af, de stad waar ze ook een reisgids over schreef. De hoofdpersoon is een vrouw die in haar levensonderhoud voorziet door te schrijven. ‘Ze stond klaar voor iedere inspiratie. Ze verdiende haar geld met schrijven en ze schreef wat haar voor de voeten kwam, reportages, gebruiksaanwijzingen, aanbevelingsbrieven’, staat er in de gedeeltelijke voorafdruk. Ze wordt ziek en krijgt de diagnose kanker. Twee keer heeft ze een tumor in de long en ze overleeft de operaties en bijbehorende therapieën. Hoe het verder moet, dat is de vraag. Ze wil geen ‘levende in het koninkrijk der zieken’ zijn. ‘Het duurde weken voordat ze merkte dat ze niet gestorven was.’ De recensent van de NDR is niet echt onder de indruk van het boek dat in het Nederlands ‘Alles telt’ zou kunnen heten. Hij schrijft dat de vrouw in het boek naar Birma reist en dat het belangrijke middengedeelte van de roman in een reisdagboek ontaardt. ‘Als dat alles is wat telt – de roman heet immers ‘Alles zählt (Alles telt)’ – dan zou dat niet veel zijn.’

Boek van en over een terrorist
Het boek Das fahle Pferd is meer dan 100 jaar oud, maar is tegelijkertijd actueler dan ooit. De Russische auteur Boris Sawinkow was namelijk een terrorist die ter dood werd veroordeeld. Hij vluchtte naar Parijs en werd schrijver. Dit boek stamt uit 1908 en is een indrukwekkend document over het innerlijke leven van een man die terrorisme als zijn roeping zag. ‘Als ik het zou kunnen, dan zou ik alle superieuren en alle heersers doden. Ik wil geen knecht zijn. En ik wil niet, dat andere mensen knechten zijn.’ Met die woorden motiveert de verteller in het boek zijn plan om de generaal-gouverneur in Moskou te vermoorden. Hij man noemt zich George, geeft zich uit als Engelsman en heeft vier mededaders om zich heen verzameld. Wanja predikt het christendom en naastenliefde, Erna, de vrouw die de bommen bouwt, is verliefd op George en Fjodor, een voormalige smid, is erop gebrand om te doden. Deze daders wandelen door Moskou, sporen de gouverneur op en volgen hem tot St. Sint-Petersburg. Meermaals mislukken hun aanslagen, de politie zit ze op de hielen maar ze laten zich niet van hun doel afbrengen, aldus de recensent Irene Binal van Deutschlandradio Kultur.

Een misgelopen leven inhalen
Tot slot komt het boek Schmerz (Pijn in het Nederlands) van de Israëlische schrijfster Zeruya Shalev aan de orde. In deze roman schrijft ze voor de tweede keer een psychologisch diepgaand familieverhaal. Haar protagonist ontdekt haar jeugdliefde weer en stort in een diepe crisis. Kan ze zichzelf en haar gezin redden? Zo formuleert de recensent van Deutschlandradio Kultur het boek dat drie jaar na Für den Rest des Lebens verscheen. Weekblad Die Zeit schrijft dat Zeruya Shalev zich in Schmerz afvraagt of je een misgelopen leven kunt inhalen. Journalist Iris Radisch bezocht Zeruya Shalev in Jeruzalem en schreef een groot interview.

Shalevs vorige boek Für den Rest des Lebens is het enige boek van de schrijfster dat ook in het Nederlands verkrijgbaar is en wel onder de titel Het hart van de familie (vertaling Sander Hoving, uitgeverij Cossee, 2012).  Dagblad Trouw schreef over dat boek het volgende: In vloeiend, bijna meditatief proza (veel gedachten, weinig actie of gesprekken) snijdt deze Israëlische schrijfster het thema aan van moederschap en het verlangen daarnaar. Dina Horowitz heeft haar carrière opgegeven voor haar dochter. Als die volwassen is, wil ze een kind adopteren. Voor haar familie, haar man bijvoorbeeld, is dat niet altijd goed te begrijpen: “Ik heb je al eerder gezegd dat je een nieuwe man nodig hebt, geen nieuw kind.“

Bekijk hier de complete 1e aflevering (02.10.2015) van de nieuwe reeks met als gast schrijfster Juli Zeh:

Das literarische Quartett
ZDF, vrijdag, 6 november, 23:00 uur