Blog Allard van Gent

De laatste weken, eigenlijk moet ik schrijven de laatste jaren, de laatste eeuwen, staat de wereld behoorlijk op zijn kop. Gezien de vluchtigheid van het nieuws schrijf ik vrijwel nooit over actuele gebeurtenissen. Op het moment dat je bijvoorbeeld een goed stuk over de vermoorde broertjes of de vermoorde Britse soldaat hebt geschreven, schiet iemand op de Kalverstraat in Amsterdam vijf passanten neer. Deze schietpartij in de winkelstraat is slechts een luguber voorbeeld om te illustreren hoe “houdbaar” nieuws is. Volgens mij is nieuws soms zeer beperkt, soms levenslang houdbaar.

Die houdbaarheid van nieuws hangt van het vaak zeer selectieve geheugen van de nieuwsconsument af. Er zullen lezers zijn die het nieuws over de vermoorde soldaat in Engeland altijd weer zullen oprakelen om hun ongenoegen over Moslim-fundamentalisten te uiten. Andere lezers staan hun leven lang stil bij de moord op de grensrechter of de twee broertjes uit Zeist. Het slechte nieuws past bij een mening, een overtuiging. Het onderstreept deze overtuiging, het zet een levensopvatting kracht bij. Natuurlijk spelen emoties en betrokkenheid ook een rol. Hierover schreef Bas Heijne vandaag uitvoerig in zijn column op nrc.nl, die mij weer aanzette om dit stuk te maken.

Wie maakt uit wat nieuws is? Die vraag staat in mijn oude “Basisboek journalistiek”. Om hier een antwoord op te geven, wordt in het boek een uitspraak van voormalig Telegraaf-journalist Henk van der Meyden geciteerd. Van der Meyden zei ooit in een televisieprogramma “Wat nieuws is bepaal ik.”  De auteur van het boek schrijft waarom Van der Meyden niet helemaal ongelijk heeft en geeft aan dat in de praktijk de benadering en de aanpak van het nieuws sterk afhankelijk is van de betrokken journalist. “Zijn referentiekader, gemoedstoestand, leeftijd, achtergrond, sociale klasse bepalen mede hoe ‘feiten’ onder woorden of in beeld worden gebracht. Het is zijn selectie, zijn interpretatie van die feiten.”

Het “Basisboek journalistiek” stamt uit 1992, het jaar waarin de 20-jarige Larry Page nog niet weet dat hij zes jaar later een zoekmachine met de naam Google in het leven roept. Daardoor is de inhoud deels gedateerd. Wie maakt uit wat nieuws is, dat is vandaag de dag niet meer alléén afhankelijk van de betrokken journalist, het is afhankelijk van iedereen. Dus zou de passage nu moeten luiden: “Het referentiekader van iedereen, de gemoedstoestand van iedereen, leeftijd, achtergrond, sociale klasse van iedereen bepaalt hoe ‘feiten’ onder woorden of in beeld worden gebracht. Het is de selectie van iedereen, hoe iedereen de feiten interpreteert.”

Iedereen wil vandaag de dag nieuws maken en van alles aan de kaak stellen. Dat zag je in Londen. Het is werkelijk bizar om te zien hoe de Nigeriaanse jongeman na afloop van zijn gruwelijke en misselijkmakende daad een camera zoekt om zijn verhaal te doen. Hij geeft redelijk cool zijn statement af,  alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Ik hoopte bij het zien van die beelden nog dat het niet echt was gebeurd, dat het in scene was gezet en dat later bekend zou worden dat het slachtoffer niet echt dood was maar dat het een figurant bleek te zijn. Helaas werd mijn hoop niet de waarheid.

Het beeld van de moordenaar blijft me fascineren. Waarom? Omdat hij niet voldoet aan mijn beeld van een gruwelijke moordenaar. Mijn beeld komt uit films en andere fictie, want ik heb nog nooit een gruwelijke moordenaar in levende lijve ontmoet. Zo ziet een gruwelijke moordenaar er dus uit. Het bevestigt mijn opvatting dat je niet aan iemand kunt zien of hij een gruwelijke moordenaar is. De gruwelijke moordenaar uit Londen was ooit een baby, die nog niet wist wat hem in het leven te wachten zou staan. Datzelfde geldt voor alle gruwelijke massamoordenaars en dictators uit het verleden. De nieuwe leider van Noord-Korea lag 30 jaar geleden nog in de wieg, niet wetende wat hem te wachten stond. Iedereen weet hoe die baby zich in relatief korte tijd heeft ontwikkeld.

Maar wat was er van Kim Jong-un geworden als hij met lieve ouders in vrijheid was opgegroeid, met aardige, hartverwarmende mensen om hem heen? Dan was Kim Jong-un nu misschien wel een sympathieke boer, een spontane zanger of een begenadigd filosoof. Uiteindelijk zijn het de regeringen en de godsdiensten die een vrij leven voor de baby’s onmogelijk maken. Veel baby’s worden grootgebracht door mensen die denken dat het leven op aarde afhankelijk is van politieke opvattingen en godsdienstovertuigingen. Die levensopvatting wordt doorgegeven en de opgroeiende baby’s weten niet beter. Ooit, als heel veel baby’s afstand nemen van de alle vormen van politiek en alle godsdiensten, dan zijn heel veel mensen op de wereld er een stuk beter aan toe. Daar ben ik van overtuigd.