Blog Allard van Gent

In het lokale buurtblad Kiez und Kneipe las ik een interessant artikel over de geschiedenis van het Berlijnse dagblad Tagesspiegel. Ik vroeg de auteur Peter S. Kaspar, die tevens de uitgever van het blad is, of ik de tekst in het Nederlands op mijn blog mocht zetten. Dat was geen probleem. Veel leesplezier!

---

Kiez und Kneipe, juni 2015

70 jaar op zoek naar de oorzaak

Peter S. Kaspar feliciteert Tagesspiegel alvast vooraf

Ooit was Kreuzberg het absolute centrum van de perswereld. In de Kochstraße lagen de kranten voor het oprapen. Er verschenen ochtendkranten, middagkranten en avondkranten.

De grote verscheidenheid van media eindigde in 1933, toen de pers door de nazi’s gelijkgeschakeld werd. Na de oorlog was het perslandschap net zo dood en saai als de vele uitgebrande steden.

De overlevenden werden met dorre mededelingsbladen of zogenaamde Heeresgruppenpresse (Allard: dit zijn militaire kranten die na de bezetting van Duitse en Oostenrijkse, maar ook Italiaanse en Japanse gebieden door de propaganda-eenheden van de geallieerde troepen sinds eind 1944 in de taal van het bezette land werden uitgegeven) op de hoogte gehouden.

Dat veranderde op 1 augustus 1945. Toen verstrekten de  Amerikanen voor de eerste keer een licentie voor het laten verschijnen van een dagblad. Dat was de Frankfurter Rundschau. Steeds meer zogenaamde ‘licentiekranten‘ (Allard: in tegenstelling tot de Heeresgruppenpresse gaven de Duitsers deze kranten zelf uit en waren er ook verantwoordelijk voor. De kranten vormden de wederopbouw van de Duitse pers. Kranten zonder licentie bleven nog tot 1949 – het jaar waarin de persvrijheid in Duitsland officieel weer in ere werd hersteld – verboden) zagen de weken en maanden daarna het daglicht. Er bevonden zich klinkende namen onder zoals de Süddeutsche Zeitung of de Rhein-Neckar-Zeitung. Op 27 september kwam er nog eentje bij: de Berliner Tagesspiegel. De krant werd opgericht door de schrijver Erik Reger, de journalist Walther Karsch, de papierfabrikant Heinrich von Schweinichen en de kunsthistoricus Edwin Redslob.

Voor sommige personen van het eerste uur bleek Tagesspiegel een springplank naar een grote carrière. Klaus Bölling, regeringswoordvoerder onder Helmut Schmidt, was de eerste volontair op de redactie van Tagesspiegel. Ook Egon Bahr werkte aan het begin van zijn loopbaan voor dit blad.

Tot een waar symbool werd het in 1954 betrokken uitgevershuis aan de Potsdammer Straße, dat met zijn toren en het karakteristieke schrift 55 jaar lang een stempel op deze straat drukte voordat Tagesspiegel zes jaar geleden naar het nieuwe gebouw aan de Askanischer Platz verhuisde.

Daartussen lagen vele ups-and-downs. Niet alles werd volledig uitgezocht naar het zelfgekozen motto van Tagesspiegel “rerum cognoscere causas”, dat de krant ertoe verplicht alles tot op de bodem uit te zoeken. Zo is het tot op de dag van vandaag niet alleen een raadsel waarom de licentie van medeoprichter en uitgever Schweinichen werd ingetrokken, hij werd ook nog eens formeel uit de annalen van de krant verwijderd.

Tagesspiegel gold steeds als een liberaal blad, dat altijd een stuk chiquer was dan concurrent Berliner Morgenpost en na de val van de muur de Berliner Zeitung. Vooral in de jaren zestig werd dit duidelijk. De Morgenpost had als Springer-krant (Allard: Springer is o.a. uitgever van Bild) een slechte naam en daardoor was er voor veel lezers geen ander alternatief.

Na de val van de muur lukte het Tagesspiegel moeizaam om in het oosten van de stad vaste voet te krijgen, maar dat gold omgekeerd ook voor de nieuwe, grote concurrent Berliner Zeitung in het westen van de stad.

Tagesspiegel werd de meest geciteerde hoofdstedelijke krant en de pretenties stegen. Men wilde in een andere divisie spelen, daar, waar de Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), de Süddeutsche en die Welt zich bevonden. Een fusie met de uitgever Berliner Verlag (Berliner Zeitung) werd in ogenschouw genomen. Ironischerwijze mislukte dit uitgerekend door de tussenkomst van uitgeverij Springer, die bij de kartelautoriteit de mogelijkheid van een monopolistische positie meldde.

Tagesspiegel staat sinds jaar en dag bekend om de gerenommeerde journalisten zoals Harald Martenstein of Bernd Matthies. Maar ook een Alexander Gauland, die vandaag de zogenaamde ‘stalen helm fractie‘(Allard: hardnekkige fractie binnen een partij) van de AfD (Alternative für Deutschland ) leidt, hoorde eens tot de regelmatige columnisten. En dat Hellmuth Karasek, ooit tegenspeler van Marcel Reich-Ranicki, opklom tot uitgever van Tagesspiegel, liet sommige collega’s soms ietwat radeloos achter.

Daarvoor is vandaag de dag Giovanni di Lorenzo, de voormalige hoofdredacteur en uitgever, één van de meest markante Duitse journalisten. In Hamburg leidt hij ondertussen de redactie van Die Zeit. Tagesspiegel is vandaag nauw verbonden met deze invloedrijke weekkrant uit Hamburg en dat ligt niet alleen aan Giovanni di Lorenzo, maar ook aan de familie Holtzbrinck, die niet alleen eigenaar is van Tagesspiegel maar ook van die Zeit.

Sinds 2009 zetelt Tagesspiegel in Kreuzberg en is daarmee na Bild en taz het derde dagblad dat in Kreuzberg wordt gemaakt.

Peter S. Kaspar is schrijver en freelance journalist. Hij geeft sinds 2004 het door hem ontwikkelde magazine Kiez und Kneipe uit. Dit blad verschijnt maandelijks in een oplage van 3.000 exemplaren in vele cafés, winkels en kantoren in de Kreuzberger buurten Bergmannkiez, Chamissokiez en Graefekiez.