Blog Allard van Gent

Het Germanisches Nationalmuseum (GNM) in Nürnberg stelt een aantal belangrijke Nederlandse tekeningen van de 15e tot 18e eeuw tentoon. Sinds 18 februari zijn circa 80 vellen voor het eerst in een speciale tentoonstelling voor het publiek te zien. Het gaat hierbij om werken van de opvolgers van Jan van Eyck (1390-1441) tot aan de decoratieve ontwerpen van Jacob de Wit (1695-1754). De tentoonstelling duurt tot 22 mei 2016.

De tentoonstelling in Nürnberg is verdeeld in zeven afdelingen:

1) 15e en 16e eeuw
Hier zijn drie bijzondere werken van de Nederlandse tekenkunst uit de 15e eeuw te bewonderen. De motieven zijn religieus. Uniek is de Madonna met het kind. Dit is een tekening met zilverstift, geïnspireerd op een werk van Jan van Eyck. De naam van de kunstenaar is niet bekend. Tekeningen verschenen in die periode vaak anoniem en in de regel als kopie van andere kunstwerken, die als ontwerp voor nieuwe composities werden gebruikt. Tekeningen golden in die tijd (nog) niet als zelfstandige kunstwerken.

2) Nederlanders in Duitsland en Praag
Deze afdeling gaat van start met een spotprent op de Rooms-katholieke kerk. Aan het einde van de 16e eeuw stonden de protestanten uit het noorden tegenover de katholieken in het zuiden. Door de religieuze conflicten en militaire ruzies van de tachtigjarige oorlog verlieten veel Nederlandse kunstenaars hun moederland. Hun tekeningen weerspiegelden de veranderde levenssituatie: er ontstaan nieuwe thema’s. In plaats van religieuze motieven verschijnen nu voorstellingen van het nationale landschap.

Een van de belangrijkste en invloedrijkste kunstenaars in het tweede deel van de 16e eeuw was Bartholomeus Spranger, die bekend stond om zijn zwevende figuren in geëxalteerde poses. Veel van zijn schilderijen hadden een sterk erotische lading. Talrijke kunstenaars kopieerden zijn manier van schilderen en tekenen. Spranger werd toonaangevend in heel Europa. De schaduwkant van zijn roem is zichtbaar in de grafische verzamelingen met tekeningen uit die tijd. Bij een groot aantal bladen is het twijfelachtig of Spranger de maker is. De Vliegende amor is echter één van de weinige tekeningen die zeker van Spranger afkomstig is.

3. De invloed van Pieter Bruegel de Oude
Rond het jaar 1600 werd de kunst van Pieter Bruegel niet alleen in Nederland zeer gewaardeerd. Er heerste een regelrechte ‘Bruegel manie’. De afbeeldingen van boerenbruiloften zijn populair. In de tentoonstelling wordt dit geïllustreerd met het werk Bruiloftsstoet naar de kerk. Met een lengte van circa 80 cm is dit uit twee bladen bestaande werk ongelooflijk groot. Was het wellicht als voordelig alternatief voor een schilderij bedoeld?

4. De gouden eeuw | Vlaamse tekeningen
De vierde en vijfde afdeling zijn gewijd aan de Gouden eeuw van Nederlandse kunst uit de 17e eeuw. Na het einde van de Tachtigjarige Oorlog scheiden de over het algemeen protestante noordelijke provincies zich af van de overwegend katholieke provincies in het zuiden. Sindsdien bestaat er in de kunstgeschiedenis een verschil tussen Vlaamse en Nederlandse kunst.

5. De gouden eeuw | Nederlandse tekeningen
Bij deze tekeningen valt de veelvoud aan thema’s op: landschappen, portretten, stillevens en geschiedenis, alles is vertegenwoordigd. Voor tekeningen van personen wordt vaak met levende modellen gewerkt die in verschillende houdingen poseren. De ‘zittende boer’ van Cornelius Duart is hiervan een fraai voorbeeld. Bijzonder is de hoge kwaliteit, waardoor het blad een zelfstandig kunstwerk vormt. Er ontstaat een markt voor tekeningen. Eén van de bekendste Nederlandse kunstenaars van de barok is ongetwijfeld Rembrandt. Naast uitstekend tekenaar was hij ook een invloedrijke leermeester. Als hommage presenteert deze tentoonstelling een keuze van naar zijn voorbeeld ontstane werken.

Dat Nederland een belangrijke zee- en handelsmacht was zie je terug in de imposante tekeningen met afbeeldingen van schepen en de marine. Het GNM toont bovendien architectonische constructietekeningen van versterkingswerken in Batavia (Jakarta), de hoofdstad van de kolonie Nederlands-Indië, die eveneens de economische en wereldpolitieke rol van Nederland op de voorgrond plaatsten.

6) De 18e eeuw
Al tegen het einde van de 17e eeuw wordt in Nederland de invloed van het Frans-classicisme merkbaar. Het interieur van statige woonhuizen wordt versierd met fraaie plafond- en wandschilderijen, een uit Frankrijk overgenomen gewoonte. Als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van deze decoratieve schilderkunst geldt Jacob de Wit, waarvan fraaie ontwerpen te zien zijn.

7) Kopieën van schilderijen, tekeningen en kopergravures
De laatste afdeling toont kopieën van schilderijen, tekeningen en kopergravures. Deze kopieën verduidelijken één van de belangrijkste opgaven van de tekening: het trainen van de kunstvaardigheid. Scholieren en leerlingen in ateliers en academiën hadden tekenboeken met ‘ontwerpbladen’ tot hun beschikking, waarmee ze hun talent schoolden.

Deze tentoonstelling laat niet alleen de veelvoud aan thema’s en technieken van de Nederlandse tekeningen zien, maar ook hun verschillende functies: van de schets tot het ontwerp en van het autonome blad tot de tekenoefening.

Germanische National Museum
Niederländische Zeichnungen, neu entdeckte Werke aus dem GSM
18 februari – 22 mei 2016

Openingstijden
Dinsdag – zondag: 10 – 18 uur
Woensdag: 10 – 21 uur
Maandag gesloten
Entree:
8 euro
Adres
Kartäusergasse 1
90402 Nürnberg
Website: www.gnm.de
Website tentoonstelling: http://www.gnm.de/ausstellungen/aktuell-und-vorschau/niederlaendische-zeichnungen/