Blog Allard van Gent

In het kader van het documentairefestival DOK Leipzig ging gisteravond in de stationshal van Hauptbahnhof Leipzig de documentaire AUTOBAHN van de Nederlandse regisseur Daniel Abma in première. Niet alleen zijn naam zorgt voor een Nederlands tintje, ook het hoofdonderwerp van de film: Bad Oeynhausen.

Bizarre straat
“Ongeveer 17 jaar geleden reed ik met de auto naar Berlijn en stond ik  voor het eerst in de file in Bad Oeynhausen. Ik had het nog nooit gezien en vond het raar, apart en bijzonder hoe alles eruit zag. De snelweg stopt en dan komen opeens heel veel stoplichten. Ik herinner me nog de vele autoshowrooms en benzinepompen, een winkel met erotische spullen en de verkoop van fastfood. Dat zijn zo’n beetje de vier hoofdpijlers in die straat. Maar je zag ook normale huizen, dus er schenen ook mensen te wonen. Een bizarre straat”, vertelt Daniel Abma in een gesprek dat ik kort voor de première met hem voerde.

Een bord langs de weg brengt de destijds eerstejaars student aan de filmacademie Babelsberg Konrad Wolf in Potsdam op het idee van de film. Er staat op vermeld dat in Bad Oeynhausen een rondweg wordt aangelegd die de A2 naar Berlijn met de A30 richting Nederland met elkaar moet verbinden. Wat gebeurt er met de bizarre straat als er opeens niet meer dagelijks 25.000 wagens door het stadje denderen? Wordt het een spookstad?

Autobaan
Alle stoelen in de fraaie stationshal zijn bezet als op het grote doek een huis op het platteland verschijnt. Er rijdt een tractor langs. Vervolgens komen Ingrid en Wilfried Weihe in beeld. Het zijn de eerste twee hoofdrolspeler die we in de film volgen. De man legt uit waar hij komt: de autobaan. Zijn vrouw vult aan dat niemand iets aan deze situatie kan doen. ‘En het huis verkopen is al helemaal niet aan de orde, want dat koopt toch sowieso niemand.’

Dreigende muziek. Vogels op kabels tussen de hoogspanningsmasten vliegen op. Er gaat iets veranderen, dat is duidelijk. Uit het donker doemen koplampen op. Het zijn de eerste auto’s in de film die over de beroemde Mindener Straße rijden. Bijna onopgemerkt gaat de muziek over in snelweggeluiden en vervolgens in onheilspellende klanken. De nacht wordt dag. We zijn nog steeds in de Mindener Straße. Nederlandse automobilisten die hier wel eens doorheen zijn gereden, herkennen meteen de erotische shop, de worstverkoper en de benzinepompen. Misschien ook wel de man die met een plakkaat de mensen laat weten dat “Jezus leeft”. Daarover later meer. Eerst stappen we als kijker in het treintje om kennis te maken met het kuurpark.

Kuurstad
‘In het begin realiseerden we ons niet dat dit een kuurstad was’, vertelt Daniel als ik hem vraag hoe zijn eerste research met cameraman David Schittek verliep.”’Evenmin wisten we dat het woordje “Bad” dreigde te verdwijnen en dat er dus nogal wat op het spel stond.’ Tijdens het eerste kennismakingsweekend als filmmaker leert hij het echtpaar Weihe kennen. ‘Wilfried heeft ons behoorlijk veel uitgelegd en liet ons zien waar de snelweg zou komen, namelijk min of meer door hun tuin. Dat is spannend, dachten David en ik. En zo waren de eerste hoofdrolspelers gevonden.’

Hoofdrolspelers
We stappen uit het treintje. In beeld verschijnt in koeienletters 2011, gevolgd door een bewonersbijeenkomst waar wordt uitgelegd hoe de nieuwe snelweg zal verlopen. De blikken van de bezoekers spreken boekdelen. Na een scene met vrachtwagens op de Mindener Straße zien we Stefan Höckenschnieder, de man die iedereen in Bad Oeynhausen kent en die de toeschouwers ook goed leren kennen. Hij is de volgende hoofdrolspeler. Net als het echtpaar is ook Stefan een unieke persoon en geen alledaagse grijze muis. Dat is de kracht van deze film: de hoofdrolspelers zijn open en eerlijk, omdat ze een goede verstandhouding met Daniel en zijn team hebben. Dat voel je als kijker en dat is wel zo aangenaam. Hoe kom je al die mensen op het spoor? Daniel: ‘Stefan sprak mij aan, omdat hij ons zag filmen. Het was een geschenk uit de hemel, want we zochten mensen die daar wonen of werken en met die straat te maken hebben.’ Ook de andere hoofdrolspelers blijken cadeautjes te zijn. Karin Braun uit de gelijknamige wolwinkel is een sterke en bijzondere vrouw en de “Jezus-man” Johann Pauls blijkt een aparte paradijsvogel te zijn. ‘Die Jezus-man was wel lastig om te krijgen’, legt Daniel uit. ‘Hij was heel bang dat we hem niet goed zouden neerzetten. Maar dat was niet onze intentie, we wilden op ooghoogte met hem blijven. En dat is ook gelukt.’

Burgemeester
In 2013 maken we nader kennis met Klaus Mueller-Zahlmann, de man die op dat moment burgemeester van Bad Oeynhausen is. Met de dorpskapel, de brandweer en twee mensen van de lokale pers in beeld schetst de filmmaker een heerlijk dorpstafereel. Deze sympathieke ex-burgemeester was gisteravond ook bij de première aanwezig, net als Nicole Sielermann, de journaliste van de Neue Westfalische die meermaals in de film opduikt: bij de burgemeestersverkiezingen in 2015, op de redactie van haar krant en bij de opening van de nieuwe rondweg. Klaus Mueller-Zahlmann wordt niet herkozen. Dat zien we in de film. ‘Dat hij daarna toch nog meedeed, dat vind ik echt sportief. Ik kan me goed voorstellen dat je na zo’n nederlaag geen zin hebt in een filmteam dat je nog verder gaat begeleiden’, zegt Daniel Abma.

Monteren
Wanneer begin je na ruim zeven jaar filmen met monteren? Na de opening van de rondweg? Daniel: ‘Een jaar of vier geleden heb ik een materiaalsamenstelling gemaakt om een gevoel voor de film te krijgen. Wat hebben we nu, welke hoofdrolspelers zijn goed, welke kunnen we links laten liggen. Dat uur film was voor ons heel goed om grip op het materiaal én de film te krijgen. Daardoor wisten we ook heel duidelijk wat voor film het zou worden.’

NOS
De documentaire gaat over de achtergronden van het stadje waar ruim 40 jaar lang een stukje snelweg ontbreekt. Veel Nederlanders kennen Bad Oeynhausen, omdat je er vanuit Nederland op weg naar Berlijn doorheen komt. Het was dan ook geen toeval dat de NOS aandacht aan de opening van de snelweg besteedde. In de film zien we de Nederlandse NOS-journalisten Judith van Hulsbeek en Kees van Dam aan het werk. Is het toeval dat Daniel juist ook op dat moment aanwezig is? Hij lacht. ‘Ja, het was toeval. Maar we hadden een enorm goede band met de perswoordvoerder van Straßen NRW, de organisatie die de snelwegen beheert. Op een gegeven moment zegt die man “Hé, Daniel, krijg nou wat. Ik geloof dat jouw Landsleute hier naartoe komen. De NOS heeft een aanvraag ingediend.’ En via hem kom ik in contact met de Nederlandse journalisten. Ik mag ze begeleiden en dat was heel leuk. Vooral de scene waarin de perswoordvoerder aan Judith van Hulsbeek uitlegt waarom het verkeer in de loop der jaren zo is toegenomen. Super gaaf!’ (Bekijk hier de NOS-reportage)

Opening
Tegen het einde van de documentaire komt de opening van de snelweg in zicht. Zou het echtpaar last hebben van het geluid, vraag ik me als kijker af. En hoe is het met die rare straat gesteld? Is Bad Oeynhausen nu echt een spookstad geworden? De antwoorden op die vragen gaven de hoofdrolspelers na afloop van de première die met veel enthousiasme door het aanwezige publiek werd ontvangen. Niet alleen Klaus Mueller-Zahlmann gaf Daniel Abma een groot compliment voor het maken van zo’n warme en menselijke film, ook een toeschouwer uit het publiek wilde kwijt dat hij had genoten van de film die met de nodige humor een mooi beeld van de situatie in Bad Oeynhausen neerzet.

Tot slot is het vermeldenswaardig dat Daniel Abma ook een vrouw in het zonnetje zette die ongelooflijk veel voor hem en zijn team heeft betekend. Haar naam is Sabine Harnack. Ze vertelt na de film zelf wat haar rol was:  ‘Mijn dochter was in Berlijn. Ze kwam terug en zij dat ze mensen had leren kennen die een film gingen maken van Bad Oeynhausen, dat die mensen geen geld hadden en dat ze bij ons een onderkomen zouden kunnen hebben.’

Ze wist eerst niet wat ze hoorde, allemaal vreemde mannen over de vloer. Maar na de eerste kennismaking met een gezamenlijk avondeten was het ijs al gebroken en werd zij zonder dat ze dit had gepland een soort host voor het filmteam dat geregeld bij haar over de vloer kwam. Ze prees zich gelukkig dat de jongens zo goed konden koken. En met die anekdote liep de unieke avond in de stationshal van Hauptbahnhof Leipzig ten einde.

Momenteel probeert Daniel Abma AUTOBAHN aan een televisiezender te verkopen. Daarnaast is hij druk bezig om de documentaire op filmfestivals te vertonen.

Op 2 november is hij in ieder nog een keer te zien in bioscoop Cinestar 7 in Leipzig. Aanvang 12:30 uur, toegang 6 euro. Bestel hier kaarten online.

UPDATE 22.12.2021:
De film is nu ook voor slechts €7,99 te koop. Bestellen kan via deze link.