Blog Allard van Gent

‘Het maakt zelfs niet uit wat ik probeer te zeggen, de absolute magie van dit boek krijg ik waarschijnlijk niet te pakken. Het blijft je net als een betovering achtervolgen. Net als de liefde beklijft het.’ Dat schreef de Amerikaanse bestseller-auteur Caroline Leavitt over het boek The Art of Hearing Heartbeats, dat op 25 juli onder de titel Wat het hart kan horen op de Nederlandse markt verschijnt. In 2008 verscheen het boek al onder de titel Het theehuis van Kalaw in Nederland. Een titel die de inhoud niet dekte, vandaar dat de roman eind deze maand bij een andere uitgeverij onder een nieuwe naam terugkeert.

Bestseller
Het boek kent een lange geschiedenis. De Duitse schrijver Jan-Philipp Sendker (Hamburg, 1960) schrijft het in 2002 onder de titel Herzenhören. Het is zijn debuutroman. Twee jaar na de verschijningsdatum bedraagt de verkoop 6.000 exemplaren. Sendker is aanvankelijk teleurgesteld, de uitgever vindt het echter een achtenswaardig aantal voor een debuutroman. Door mond-tot-mondreclame stijgt de verkoop. ‘Maar dat ging heel langzaam”, vertelt Sendker. ‘Ieder jaar werd het beter. Wereldwijd hebben we er nu bijna drie miljoen exemplaren van verkocht.’

Titel
Vorige maand sprak ik de schrijver n.a.v. de terugkeer van zijn roman naar Nederland. Het is de tweede keer dat ik hem interview. Mijn eerste ontmoeting vond twee jaar geleden plaats in het Schwarzes Café in Berlin-Charlottenburg. De aanleiding was een artikel dat ik in 2014 over hem en zijn bestseller schreef. Tijdens mijn voorbereidingen voor dat interview kwam ik erachter dat zijn bestseller niet meer in het Nederlands verkrijgbaar was, zelfs niet tweedehands. Ik herinner me nog dat ik in een bibliotheek in Bemmel het boek Het theehuis van Kalaw kopieerde en koffie kreeg aangeboden van de bibliothecaresse. Ik vertelde haar dat ik dit boek al in het Duits had gelezen en dat ik nieuwsgierig was naar de Nederlandse vertaling. Ik vertelde haar ook dat hoogstwaarschijnlijk de titel Het theehuis van Kalaw de oorzaak is van het feit dat de roman in Nederland geen succes werd. De auteur was het met mijn bevinding eens: ‘Hoe stom kun je zijn om dit boek Het theehuis van Kalaw te noemen? Destijds was de Nederlandse vertaling mijn zesde of zevende contract. Vandaag zou ik het nooit toestaan dat de titel op die manier wordt veranderd’, aldus Jan-Philipp Sendker in het interview uit 2014 (lees hier).

Literatuur
Aan mijn verzoek deze roman een tweede kans te gunnen gaf uitgeverij De Boekerij gehoor. Daarom is het boek vanaf deze maand weer verkrijgbaar, nu onder de titel Wat het hart kan horen. Ik kan het boek iedereen aanbevelen, hoewel ik vrees dat de literaire wereld in Nederland er weinig tot geen aandacht aan zal besteden. Die vrees is gebaseerd op het feit dat in Nederland en België het merendeel van de literatuur een zwart en zwaarmoedig karakter heeft. Onlangs was ik hier in Berlijn bij een lezing van een Vlaamse schrijver die mijn opvatting bevestigde. Over geluk en gelukkige dingen schrijven, dat kon hij niet. Deze voormalige Libris literatuurprijswinnaar trok er nog net niet zijn neus bij op en dat sprak boekdelen.

Voor mij hoeft literatuur niet op voorhand zwart en zwaarmoedig te zijn. Bij het lezen van Herzenhören gebiedt de eerlijkheid mij te zeggen dat ik wel moest wennen aan de toonzetting van het boek. ‘Doorlezen’, zei ik tegen mezelf. ‘Gevoelens niet uit de weg gaan.’ Ik las door en ik nam meer en meer afstand van de weerstand die zijn wortels in de in Nederland gangbare opvatting van literatuur heeft. Veel schrijvers proberen met zinnen bepaalde gevoelens te creëren of die gevoelens tussen de regels door tot leven te laten komen. Sendker niet. Hij schrijft recht toe, recht aan over gevoelens. Je kunt er niet omheen en dat is knap, want daar ligt het gevaar van kitsch op de loer. ‘Het is een boek dat de lezer heel diep raakt. Dat ik merk ik aan de grote hoeveelheid post die ik ontvang en de brieven waarin de lezers schrijven wat dit boek voor ze betekent. Het raakt mij als schrijver natuurlijk ook enorm om een boek te schrijven wat zijn lezers heel diep in het hart en de ziel treft’, aldus Jan-Philipp Sendker.

Israël
Vandaag de dag oogst het boek nog steeds succes. Dat is ongelooflijk. Het is opvallend dat de boeken Herzenhören en het vervolg Herzenstimmen in Israël bijzonder succesvol zijn. Sendker is vaak in Israël. Hij bezoekt er literatuurfestivals en houdt er lezingen. Van beide boeken zijn circa 350.000 exemplaren verkocht. Tijdens de lezingen gaat het er vaak over waarom dit boek juist in Israël zo enorm populair is. ‘Dan zeggen veel mensen me dat juist in een land dat zoveel te maken heeft met terreur een boek over liefde, over vergeven bijzonder aanspreekt. Dat is een verlangen’.

Tijden van angst en terreur
In mijn onlangs met hem gehouden interview praten we over het aanhoudende succes van het boek.  In het interview uit 2014 zei hij hierover: ‘De lezer ervaart in het boek veel over een andere cultuur en dat stemt tot nadenken. Ik geloof ook dat mijn boek een appel is aan het grote verlangen naar onvoorwaardelijke liefde. Het boek is in meer dan dertig talen vertaald en loopt in de meeste landen zeer goed. Dat betekent voor mij dat dit verlangen een menselijk, universeel verlangen is.’

Politiek boek
Ik vertel hem dat ik een boek als Herzenhören als een werk zie dat in de huidige roerige tijden een belangrijke plek binnen de literatuur inneemt, omdat het over een stukje bewustwording gaat, over hoe mensen met elkaar omgaan, over verschillende culturen én over het verlangen naar een soort onvoorwaardelijke liefde. De auteur vult mijn zienswijze aan. ‘Vaak lees ik dat het boek een liefdesverhaal is. Dat geloof ik niet. Ik geloof zelfs dat het op een bepaalde manier een heel politiek boek is, omdat we in tijden leven waarin zo veel angst en terreur regeert. Dit boek, en ook het vervolg Herzenstimmen herinnert de mensen er in deze tijden van haat en angst aan dat er een kracht is die sterker is. Het is de kracht van het vergeven. Dat moeten we allemaal, want anders kunnen we niet samenleven. Dus ik geloof dat beide boeken aan iets heel universeels appelleren wat voor mensen in alle landen belangrijk is.’

Van Murakami tot Nooteboom
‘Cees Nooteboom lees ik erg graag’, vertelt Sendker als ik hem vraag naar zijn favoriete auteurs. Net als in het vorige interview noemt hij weer de Oostenrijkse schrijver Thomas Bernard: ‘Heel anders dan mijn werk, maar ik vind zijn boeken zeer fascinerend. Wie me ook nog steeds goed bevalt is Max Frisch.’ Duitse schrijvers noemt hij niet, wel Arundhati Roy (The God of Small Things) en hij las een bepaalde periode ook Haruki Murakami. ‘Er is voor mij niet één schrijver en zijn werk, maar het zijn meerdere boeken die ik graag lees. Zo vind ik The Connections van Jonathan Franzen bijvoorbeeld goed. Dat boek daarna was in mijn ogen minder en het derde boek heb ik niet eens meer gelezen. Jonathna Safran over 9/11 was geweldig, maar ook Camus en Sartre. Onlangs heb ik De vreemdeling (L’Étranger) weer gelezen.’

Birma
Wat het hart kan horen en het nog niet vertaalde vervolg Herzenstimmen (A well-temperered Heart) speelt zich in Birma (Myanmar) af. Al 22 jaar volgt Sendker de ontwikkelingen in Birma op de voet. Hij reist er regelmatig naartoe. ‘Het is zeer ontroerend om te zien hoe een volk opstaat, zich langzaam bevrijdt en de boeien afschudt. Wat een vertrouwen, wat voor een positieve energie, ook al is het nog een hele lange weg, maar als je zo lang in het donker hebt geleefd, dan helpt het al enorm als er een paar kaarsen worden aangestoken. Dat is gebeurd. Nu branden er veel kaarsen. Ik ben zeer met het land verbonden en het is fantastisch om te zien hoe zoiets ontstaat.

In januari was ik nog te gast op een Birmees literatuurfestival. Twintig jaar geleden kon ik als buitenlander alleen The New Light of Myanmar kopen. Dat was een verschrikkelijke, potsierlijke door de regering gecensureerde krant. Vloog je dan in ruim een uur tijd naar Bangkok, dan lag daar de internationale wereldpers. Nu zat ik dit jaar in de hotellobby in Myanmar en zag de internationale uitgave van de New York Times liggen. Die wordt nu in Myanmar gedrukt. Ik kreeg hem iedere dag op mijn kamer bezorgd. Ik vloog daarna naar Bangkok en wat gebeurde er: de receptionist van het hotel liet mij weten dat de internationale New York Times niet meer in Thailand verschijnt. Die is waarschijnlijk vanwege censuur niet meer verkrijgbaar. Myanmar is dus momenteel het meest vrije land in de hele regio. Politiek gezien is het natuurlijk veel vrijer dan China, Vietnam, Cambodja, Thailand of Maleisië. Dat is echt ongelooflijk.’

Jan-Philipp Sendker is onder de indruk van de ontwikkelingen in Birma. ‘De eerste keer dat ik in Kalaw was, een stadje met ca. 25.000 inwoners, was er slechts één goed werkende telefoon beschikbaar. Vandaag de dag gebruiken van de 53 miljoen Birmezen 33 miljoen mensen een mobiele telefoon. En dat is niet zo’n oud mobieltje, maar het zijn smartphones. Ze hebben zogezegd het tijdperk van de telefoon, de computer en de eerste mobieltjes overgeslagen en zijn meteen aan de smartphone gegaan. In Birma wonen 9 miljoen Facebook gebruikers. Ik interviewde een jonge vrouw van 17. Ze had een smartphone bij zich, net als de jongeren in Amsterdam of Berlijn. Haar moeder zat erbij, een boerin. Ik vroeg haar wat zij van Facebook vond. Ze keek me aan alsof ze er niets van begreep. Toen vroeg ik wat ze ervan vond wat haar dochter op Facebook uitspookte. Ze keek me nog steeds onbewogen aan. Op dat moment fluistert haar dochter mij dat haar moeder niet kan lezen of schrijven.

Dus men heeft in deze familie 200 jaar overgeslagen. De een leeft in de 21e eeuw en de moeder kan nog niet lezen en schrijven. Dat wordt natuurlijk een deel van de volgende roman over Birma’, vertelt de schrijver met een glimlach op zijn gezicht. Hij doelt hiermee op het laatste boek van zijn Birma trilogie, waar hij de komende jaren druk mee bezig zal zijn. Ondertussen houdt hij zich bezig met de verfilming van Wat het hart kan horen. Het scenario kon tijdens het Berlijnse filmfestival Berlinale al op veel interesse rekenen. ‘Het wordt een internationale coproductie en we hebben ook al een timetable. We beginnen in de herfst van 2017 met draaien’, aldus Jan-Philipp Sendker.

Wat het hart kan horen
Uitgeverij: De Boekerij
Publicatiedatum: 25 juli 2016
Prijs: € 17,50
Pagina’s: 288
ISBN: 9789022577660
Vertaler: Ans van der Graaff

Lees ook: Debuutroman blijkt jaren later een bestseller