Blog Allard van Gent

V.l.n.r.: Marjolijn Uitzinger, Ellen Gerretzen, Mariannne Vogel, Karolien Berkvens
en interviewster Esther Bouma (Berlijnse Avonden).

Onlangs organiseerde de vereniging Berlijnse Avonden een avond met vier Nederlandse schrijfsters die over hun literaire band met Berlijn vertelden. Te gast waren Marjolijn Uitzinger, Karolien Berkvens, Ellen Gerretzen en Marianne Vogel. Op dit blog besteed ik aandacht aan de laatst verschenen boeken van deze schrijfsters, te beginnen bij Marianne Vogel met haar literaire thriller “Geest & Beest”.

Twee zielen wonen, ach! in mijn borst
Geest & Beest is de vierde literaire thriller van Marianne Vogel. Eerder verschenen bij uitgeverij Aspekt Gedeelde stad, geheelde stad (2012), In de schaduw van Marlene Dietrich (2014) en Communistengoud en kerstengelen (2016) van haar hand. In al deze boeken spelen de privédetectives Sofie Bank en Frits Arends de hoofdrol. Ze werken voor het recherchebureau Brill in Amsterdam en zijn verantwoordelijk voor de opdrachten in Duitsland.

Schneider-Schwerte
In deze laatste thriller heeft de universiteitsbibliotheek Leiden het recherchebureau ingeschakeld om een in de Tweede Wereldoorlog gestolen inktstel van Goethe op te sporen. De opdrachtgever weet dat de dader een SS-officier was en niet meer leeft. Zijn drie kinderen leven nog wel en wonen in Berlijn. Ze ontkennen alle drie dat ze het inktstel in hun bezit hebben. De SS-officier heet Stock en is gebaseerd op de bestaande persoon Hans Ernst Schneider, een hoge SS’er die na de oorlog zijn naam vervalste, zijn levensloop veranderde en onder de naam Hans Schwerte Duitse literatuurwetenschapper en professor aan de Universiteit Aken werd. Hij werd als links-liberaal gezien en was van mening dat Duitsland wat betreft de oorlog schuld moest bekennen.

Drie blokken geschiedenis
In Geest & Beest besteedt Marianne Vogel in drie blokken aandacht aan ware gebeurtenissen. Ze verweeft de feiten tot een fictief verhaal. Het eerste blok gaat over Hans Ernst Schneider, de man die ver na zijn pensioen in 1995 door de Nederlandse actualiteitenrubriek Brandpunt werd ontmaskerd. Deze affaire kreeg veel media-aandacht. Man met twee levens, kopte de NRC, terwijl in De Volkskrant een bijdrage onder de titel SS-verleden achterhaalt hoogleraar uit Aken verscheen.

In het tweede blok staat het concentratiekamp Buchenwald centraal. In werkelijkheid liet SS-officier Schneider medische instrumenten uit Leiden weghalen om ze vervolgens te gebruiken voor vreselijke experimenten op de gevangenen in het concentratiekamp. Om meer over Buchenwald te weten te komen maakte Marianne Vogel gebruik van de beroemde memoires van Nico Pols. Die informatie staat ook in de uitgebreide Verantwoording achterin het boek.

Goethe-eik
Pols was een beroemde Nederlandse verzetsman. Ondank de verschrikkelijke gebeurtenissen in het concentratiekamp bleef hij op de been, omdat in het kamp de zogenaamde Goethe-eik stond. Goethe woonde in Weimar, een stad op negen kilometer afstand van de plek waar later het concentratiekamp zou komen te staan. “Goethe wandelde vaak de berg van Buchenwald op en heeft onder de bekende eik zelfs ook werken geschreven”, zegt Marianne Vogel. De SS heeft die eik als enige eik in het kamp laten staan. “Wel bizar dat je gevangenen vermoordt, uithongert, mishandelt en dan zo’n eik laat staan”, aldus de schrijfster in een YouTube bijdrage over haar boek. Ook vertelt ze dat de eik in 1944 door een bombardement van de Amerikanen in brand vloog en Nico Pols een klein stukje eik kon veroveren. Met de symbolische waarde van dat stukje hout overleefde hij.

Goethe-eik
Image: Martin Kraft
(photo.martinkraft.com)
License: CC BY-SA 3.0
via Wikimedia Commons

“Zwei Seelen wohnen, ach! in meiner Brust”
Het derde blok met historische informatie is weggelegd voor Goethe zelf. Aan bod komt zijn wereldberoemde tragedie waarin de geleerde Faust zijn ziel aan de duivel verkoopt en daar later spijt van krijgt. De link met de voormalige SS-officier Schneider is snel gelegd, want na de oorlog schreef hij als literatuurwetenschapper Hans Schwerte een grote studie over Faust. Een beroemde zin uit Faust luidt: Zwei Seelen wohnen, ach! in meiner Brust (twee zielen wonen, ach! in mijn borst). Volgens Marianne Vogel laat Goethe in Faust briljant zien dat mensen twee zielen in één borst kunnen hebben. “En dat je een hele goede kant in jezelf hebt en ook een hele slechte kant. Een moordenaar in jezelf. Dat is als het ware het basisthema van mijn hele boek”.

Terug naar het verhaal. Wie van de drie kinderen heeft het inktstel in zijn of haar bezit? Dat is de vraag waar je als lezer een boek lang mee te maken hebt. De schrijfster maakt duidelijk dat de twee zonen van SS-officier anders tegenover hun vader staan dan dochter Sofie. Die informatie is voor het speurdersduo van essentieel belang om erachter te komen wie het inktstel in handen zou kunnen hebben.

Het boek is een aanrader voor degenen die meer willen weten over concentratiekamp Buchenwald, over het dubbelleven van de voormalige SS-officier Stock, over Goethe en over Berlijn. De Joodse buurt met de Sophie-Gips-Höfe, de Hackesche Höfe en de Sophienstrasse worden fraai beschreven, net als de scenes waarop Sofie op haar fiets door de Duitse hoofdstad raast. Zoals het een goede Krimi betaamt, blijft het lange tijd onduidelijk waar het inktstel kan zijn. Aan actie is geen gebrek. De twee speurneuzen belanden vaak in hachelijke situaties. Tot rust komt het tweetal in Clärchens Ballhaus waar Frits zijn witbier en Sofie haar Berliner Weisse rot drinkt.

Geest & Beest
Uitgeverij: Aspekt B.V.
ISBN: 9789463385008
€ 17,95
Te koop via o.a. bol.com

Deel 2
“Verloren in Berlijn” van Marjolijn Uitzinger