Blog Allard van Gent

De Nederlandse fotografe Marga van den Meydenberg behoort tot de 10 uitgekozen fotografen bij de prestigieuze fotowedstrijd Frames of Berlin. Op 18 maart wordt de winnaar bekend gemaakt. Een mooie aanleiding om het artikel over haar nu compleet online te zetten.

Dit artikel verscheen in januari/februari 2016 in het blad Mens & Gevoelens (nr. 90).

Berlijn door de ogen van een Nederlandse straatfotograaf

Krijgen jonge kunstenaars in Berlijn eenvoudiger voet aan de grond dan in Nederland? Volgens fotografe Marga van den Meydenberg (Moergestel, 1976) verlopen bepaalde zaken in de Duitse hoofdstad gemakkelijker en soepeler.  In drie jaar tijd veroverde ze met haar talent én doorzettingsvermogen een naam als straatfotograaf in Berlijn. Eind september sprak ik met de gepassioneerde fotokunstenares in haar pop-up studio in stadsdeel Neukölln.

Straatfotografie
Tijdens de Berlijnse Salon in het najaar van 2014, dit is een jaarlijks terugkerende culturele avond die door de Nederlandse vereniging Berlijnse Avonden wordt georganiseerd, was zij één van de sprekers en ontmoette ik haar voor de eerste keer. Achter in de zaal stond de transportfiets van haar opa, behangen met vintage koffertjes en kistjes vol foto’s en ansichtkaarten. Op het podium vertelde de fotografe dat ze in Groningen aan de kunstacademie afstudeerde in de studierichting mediakunst. In de Martinistad leerde ze ook haar huidige vriend Niels kennen. Hij is illustrator van beroep. Samen trokken ze richting Rotterdam. Na een verblijf van 10 jaar in de Maasstad wilde Marga Berlijn ontdekken. Ze kende de stad al een beetje door de bezoeken aan kunstenaarsvrienden uit Groningen, die eerder naar Duitse metropool vertrokken.

‘Ik wilde een soort artist in residence doen, gewoon een paar maanden met de camera op weg en kijken wat het oplevert’, zegt de enthousiaste fotografe in haar pop-up fotostudio in de Berlijnse Weserstrasse. Die paar maanden leverde haar bijzonder fraaie foto’s op die bij veel mensen in de smaak vielen. De beelden bevatten vaak een subtiele humor of ontroering die door een toevallige samenloop van omstandigheden ontstaat en die zij op precies het juiste moment weet vast te leggen. De witte poedel op de achterbank in een auto levert een humoristisch beeld op, net als de persoon die op het asfalt voor de open taxideur met het opschrift Die heiße Nacht am Alex (de hete nacht op Alexanderplatz’) knielt. Het zijn typische straatfoto’s van Marga van den Meydenberg.

Markt
Vanuit Rotterdam verhuizen Marga en Niels definitief naar Berlijn. Ze belanden in de wijk Prenzlauer Berg. Marga komt op het idee haar foto’s op markten aan te bieden. ‘Hier kun je gewoon met een bak foto’s op de markt staan, je moet alleen even weten hoe het werkt. De kosten zijn laag, dus je verdient het geld vrij gemakkelijk weer terug. Dat is een leuke manier om geld te verdienen, want dan hoef je geen bijbaantje in de kroeg te hebben om de huur te betalen’, aldus Marga. Volgens haar zie je veel kunstenaars op markten. Dat zijn een soort rommelmarkten waarop ook levensmiddelen, snacks en drankjes worden aangeboden. Daarnaast heb je in Berlijn ook speciale kunst- en designmarkten.

Fiets
Ze verkocht haar foto’s eerst met een tafeltje als kraam in het bekende Mauerpark. ‘Twee schragen en een plank, zo ben ik begonnen. Op een gegeven moment merk je dat de entourage ook belangrijk is, dus leg je een zwarte doek over je tafel. En zo denk je steeds verder. In die tijd had mijn vader de transportfiets van mijn opa opgeknapt. Tijdens een verhuizing wist hij niet wat hij ermee moest doen. Toen kwam ik op het idee de fiets te gebruiken. De primeur van de fiets als bike-shop vond op de Voodoo Market plaats, een designmarkt die door twee meiden wordt georganiseerd. Mijn vriend verkoopt daar ook zijn werk. Maar dat was wel een indoor-markt.’

De transportfiets bleek een gouden greep, want in veel interviews op Duits- en Engelstalige online magazines over Berlijn duikt Marga met haar gerestaureerde tweewieler uit Nederland op. Ze stond ermee op de markt aan de Kollwitzplatz, maar ook op de Arkonaplatz en Boxhagener Platz bracht ze haar eigen werken met de fiets aan de man. ‘Ik ben overal wel geweest, maar ik blijf nu een beetje hangen bij de markten die dichterbij zijn. Ik vind het nu wel fijn de ene zondag op de Now Koelln Flomarkt aan de Maybachufer in Berlijn-Neukölln te staan en de andere zondag op de markt in de Prinzessinnengarten in Kreuzberg.’

Netwerk
Hoe kom je in contact met andere jonge kunstenaars, met de artistieke subcultuur die vaak in één adem met Berlijn wordt genoemd? Marga raadpleegde gewoon Google om te zien wat Berlijn op het gebied van straatfotografie te bieden heeft. Daarna liepen de dingen vanzelf. Eerst belandde ze bij een expositie van fotograaf Christian Reister en raakte met hem in gesprek. Hij bleek de eigenaar van Fenster 61 te zijn, een uniek concept waarbij in een etalage in de drukke Torstraße foto’s hangen van fotografen die zich min of meer met het thema Berlijn bezighouden. Het is geen galerie en er zijn dus geen openingstijden. De etalage-expositie bestaat al 10 jaar. ‘Ik heb daar ook een expositie gehad’, vertelt Marga. ‘Dat was in het begin. Van daaruit kwam ik in contact met de eigenaar van de Carpentier Galerie, die onder de titel Berlin Photography een speciale expositie organiseerde, omdat precies 25 jaar geleden de Berlijnse Muur viel.’ Van de 74 ingeschreven fotografen koos een vakjury uiteindelijk 32 deelnemers. Daaronder bevond zich ook Marga van den Meydenberg. Haar werken hingen vorig jaar de hele maand december in de galerie in Berlijn-Charlottenburg.

Netwerken is dus belangrijk, maar dat geldt toch ook voor Nederland? Marga van der Meydenberg: ‘Hier in Berlijn lijkt het netwerken veel makkelijker en soepeler te verlopen dan in Nederland. Je kan hier ook heel snel vrienden maken. Je komt mensen op de markt tegen en die zeggen dan “zullen we wat gaan drinken” of “kom toch ook naar dat feestje wat ik geef”. Ik heb het idee dat de mensen hier veel opener zijn dan in Nederland, waar alles wat formeler is. Eerst de kat uit de boom kijken. Geen complimentjes geven, dat is ook heel Nederlands. Hier zeggen mensen, fantastisch wat je doet, in Nederland vinden ze het wel goed, maar dan zeggen ze niet veel meer dan “tja, ja, ja”.’

Markt of museum
Marga houdt van de markt, omdat er altijd veel mensen zijn. ‘Een vriendin van mij fotografeert heel veel landschappen, maar ik heb geen idee wat ik daar moet doen. Als er geen mensen zijn, dan komt er bij mij niets. Straatfotografie en de sociale contacten met mensen, dat is voor mij wel heel erg belangrijk’. De markt is weliswaar een leuke plek om je werk te laten zien, maar horen foto’s van dit kaliber niet eerder in een museum of galerie thuis dan in fietstassen en koffertjes op de markt? Die afweging blijkt voor haar altijd weer een tweestrijd te zijn: ‘Ik wil dat mijn werk toegankelijk blijft, maar veel mensen zeggen ook, je kunt niet je werk voor zo weinig geld op de markt verkopen. Maar ik denk dan, als ik het nu heel groot in een oplage in een galerie hang, dan moeten de mensen het kopen en dan is het wat. Dan verkoop je een paar keer per jaar een print en daar kun je dan van leven. Het werk is dan alleen voor mensen met veel geld. Dat vind ik ook weer niet kloppen.’

Internationaal
Toch is haar werk al in galerieën in Berlijn en Rotterdam te zien geweest. In januari 2016 zullen haar foto’s zelfs in een museum in Rome tentoon worden gesteld in het kader van Via! Strassenfotografie von Hamburg bis Palermo, een door het Goethe Institut gefinancierd fotoproject. ‘Daarin hebben een jaar lang vijf fotografen uit Duitsland en vijf fotografen uit Italië wekelijks een foto op een blog gezet. Die periode is nu net afgelopen. Eind januari volgt in Rome de overzichtstentoonstelling die daarna door Italië reist en later ook naar Duitsland komt. Dat project gaat echt over straatfotografie.’

Pop-up studio
Naast straatfotografie is het maken van portretten haar tweede passie. In het NRC Handelsblad van 19 juni 2010 lees ik dat ze in Rotterdam in opdracht van Galerie Hommes de transitie van de wijk Charlois portretteerde. Na een intensief jaar van straatfotografie wilde ze ook in Berlijn weer iets met portretten gaan doen, maar wat? Marga is niet iemand die met strakke plannen werkt. ‘Dan begin ik met nul idee. Ik had natuurlijk dat sociale project in Rotterdam gedaan, maar nu wil ik meer mijn stijl in mijn projecten betrekken, ook de humor. Wat ik op straat vind, dat wil ik steeds meer vertalen naar mijn portretten.’

Dat in Berlijn ideeën ook snel omgezet kunnen worden, dat illustreert het idee van de pop-up studio dat ze eind juli van dit jaar had. Samen met de overbuurman van de pop-up studio zat ze op een bankje voor BOHEI, zijn winkel met handmade Berlin products en designs. Die zaak verkoopt ook Marga’s foto’s, omdat de eigenaar haar op de markt gewoon vroeg of hij haar foto’s in zijn winkel mocht verkopen. ‘En zo word je dus vrienden, wat hier zo bijzonder makkelijk gaat’, vertelt Marga. ‘Ik vertelde hem over mijn idee om een maand iets met portretten te doen en toen zij hij “hier tegenover”. Twee weken later was alles in kannen en kruiken en nu heb ik de maand september deze pop-up studio.’

Nul idee
Met nul idee begon ze met straatfotografie in Berlijn, met nul idee opende ze ook haar eerste pop-up studio. Bovenin de etalage hangt het houten bord “Pop Up Photo Studio by Meydenberg”. Daaronder hangen de “crazy foto’s” van de bezoekers. In die portretten herken je meteen de stijl en de humor die haar straatfotografie zo typeren. Je waarneming wordt geprikkeld, want je ziet iets wat niet logisch lijkt. Of is dat een vergissing? Die prikkeling kunnen vastleggen, dat is de kunst die deze fotografe als geen ander beheerst. Ze heeft het talent het onbekende op te zoeken en uit te dagen. Niet alleen in de foto’s, maar ook daarbuiten. Wat er in de pop-up studio precies gaat gebeuren, dat wist ze van tevoren niet. ‘Nu zie ik dat er vrienden langskomen om een biertje te drinken. Zij porren dan weer anderen om ook eens langs te gaan. Maar ook de buren komen hier, van de boze buurvrouw tot de Syrische buurman tot de eigenaar van de rommelmarkt en de oudere Berlijners. Ook mensen die gewoon langs lopen. Daarom wilde ik de studio direct aan de straatkant met een bankje naast de deur.’

Geld
Wat een portret kost, dat bepaalt de geportretteerde. De meeste bezoekers blijken veel moeite te hebben met het idee dat ze zelf moeten bepalen wat ze na de fotosessie in de spaarpot willen achterlaten. ‘Maar andersom weet ik ook niet wat ik die mensen kan geven, omdat ik niet weet wat er gaat gebeuren. Daarom wil ik ook niet van tevoren zeggen hoeveel geld het kost, want ik weet helemaal niet of ik een heel gek portret ga maken of een heel mooi portret of juist een heel grappig portret. Misschien is er geen klik en wordt het helemaal niet zo leuk. Maar ik merk wel al dat de mensen deze ervaring heel erg leuk vinden. Hun foto hang ik dan met toestemming in de etalage en zo zien ook de mensen in de buurt dat het project langzaam groeit. Bovendien weten ze nu ook beter waar het bij dit project om gaat.’

New York
Marga heeft niet de intentie om altijd op markten te blijven staan. Ze vindt het leuk om het een paar jaar te doen. Er zijn nu ook winkels in Berlijn die haar werk verkopen zoals de BOB-shop nabij Checkpoint Charlie. In die designshop bevindt zich ook een expositieruimte, waarin het werk van Marga vanaf begin november te zien zal zijn. Het idee van de pop-up studio heeft haar echter wel aan het denken gezet. ‘Zo’n pop-up kan dus overal zo maar ontstaan. Misschien is het ook heel leuk als ik dit een maandje in (stadsdeel) Friedrichshain zou kunnen doen. Of in Berlin-Mitte, in Prenzlauer Berg of Schöneberg.’ Tot slot vraag ik haar wat ze van New York vindt, de stad die ze in een ander interview noemde. ‘Ik ben nog nooit in New York geweest. Het lijkt me wel heel fijn om er in het kader van een project wat langer te zijn en dan helemaal onder te gaan in zo’n stad. En dan met straatfotografie. Dat lijkt me fantastisch.’

Website Marga van den Meydenberg: www.meydenberg.com